افشین فرهانچی

گرجستان، کشوری کوچک در قفقاز با تاریخی پرتلاطم و موقعیت ژئوپلیتیکی حساس، بار دیگر شاهد رویدادهای سیاسی مهم و بحران‌آفرین است. انتخابات محلی شهرداری‌های این کشور که در 4 اکتبر 2025 برگزار شد، با پیروزی قاطع حزب حاکم رویای گرجستان همراه بود، اما همزمان اعتراضات گسترده خیابانی نشان داد که فضای سیاسی داخلی همچنان متشنج و پرچالش است.
انتخابات شهرداری‌های گرجستان در تاریخ 12 مهر 1404 برگزار شد تا شهرداران و اعضای شوراهای محلی در 64 ناحیه انتخاب شوند. این انتخابات در میانه بحران سیاسی 2024-2025، ناشی از اختلافات بر سر نتایج انتخابات پارلمانی 2024 و توقف مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا، برگزار شد.
حزب حاکم رویای گرجی پس از انتخابات پیروزی قاطع خود را اعلام کرد. پس از داده‌های اولیه کمیسیون مرکزی انتخابات، این حزب در هر 64 شهرداری این کشور پیروز شد. از سوی دیگر، دولت اقدامات سرکوبگرانه‌ای علیه نامزدهای مخالف و سازمان‌های جامعه مدنی انجام داد و بسیاری از احزاب مخالف، از جمله دو ائتلاف اصلی، انتخابات را تحریم کردند.
انتخابات بر اساس قانون سال 2017 برگزار شد، با اصلاحاتی که در سال‌های بعد، به‌ویژه در 2021، اعمال شد. انتخابات شامل انتخاب 2٬068 عضو شورا و 64 شهردار بود. سیستم دو‌مرحله‌ای و کاهش حد نصاب رأی از جمله تغییرات مهم بود.
اکثر احزاب مخالف مانند وحدت، میدان آزادی، برای مردم و فدرالیست‌ها شرکت در انتخابات را رد کردند و خواستار برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام و آزادی زندانیان سیاسی بودند. برخی احزاب، مانند گرجستان نیرومند و برای گرجستان، ابتدا به مشارکت در انتخابات امیدوار بودند، اما پس از بررسی شرایط، برخی ائتلاف‌های مشترک تشکیل دادند تا نامزدهای مشترک معرفی کنند.
حزب حاکم، با پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای مانند بازگشت تراموا به تفلیس، تلاش کرد محبوبیت خود را افزایش دهد. اپوزیسیون نیز با دیدارهای بین‌المللی و ارائه برنامه‌های مشترک، به دنبال جلب حمایت خارجی بود. گرچه حزب «رویای گرجی» با بیش از 80 درصد آرا در اکثر مناطق پیروز شد اما میزان مشارکت در انتخابات فقط 41 درصد بود. این انتخابات نشان‌دهنده قدرت حزب حاکم و تداوم بحران سیاسی داخلی بود، زیرا تحریم گسترده اپوزیسیون باعث کاهش مشارکت و تضعیف مشروعیت نسبی انتخابات شد.
حزب «رویای گرجستان» موفق شد در سراسر کشور بیش از 80 درصد آرا را به دست آورد. این انتخابات اولین آزمون حزب پس از انتخابات پارلمانی سال گذشته بود که با اتهامات تقلب و اعتراضات خیابانی همراه شد و موجب توقف روند عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا شد.
کمیسیون مرکزی انتخابات، روند انتخابات را آرام و مشروع ارزیابی کرد و هیچ شواهد قابل‌توجهی از تقلب گسترده ارائه نشد. با این حال، برخی احزاب اپوزیسیون طرفدار غرب نتایج را نپذیرفتند و تحریم گسترده‌ای را پیش از انتخابات اعمال کردند. البته شکاف بین احزاب اپوزوسیون نیز مسأله ساز شد. ایشان در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته توانسته بودن اکثریت آرا را در منطقه تفلیس بدست بیاورند لذا بعضی احزاب بر این گمان بودند که اگر انتخابات تحریم نشود می‌توان شورا و شهرداری تفلیس (مهمترین شهر کشور) را بدست آورد ولی نهایتا نتوانستند سایر احزاب را به مشارکت در انتخابات راضی نمایند و در تفلیس، کاخا کالادزه از حزب رویای گرجی با حدود 71 درصد آرا دوباره به عنوان شهردار انتخاب شد.
با اعلام نتایج، هزاران نفر از طرفداران اپوزیسیون در میدان آزادی تفلیس تجمع کرده و به سمت کاخ ریاست ‌جمهوری حرکت کردند. درگیری میان نیروهای پلیس ضدشورش و معترضان به سرعت شدت گرفت و استفاده از گاز اشک‌آور و خودروهای آب‌پاش برای کنترل اوضاع و جلوگیری از ورود معترضان به کاخ ریاست‌جمهوری لازم شد. ده‌ها نفر از جمله 21 افسر پلیس و چندین معترض زخمی شدند.
معترضان، عمدتاً با پرچم‌های اتحادیه اروپا و گرجستان، خواستار برگزاری انتخابات مجدد، استعفای دولت و ادامه مسیر پیوستن به اتحادیه اروپا بودند. با این حال، دولت این تحرکات را نه اعتراض مردمی، بلکه تلاشی سازماندهی شده برای براندازی حکومت از طریق خشونت خیابانی توصیف کرد.
وزارت کشور گرجستان اعلام کرد پنج عضو اپوزیسیون از جمله پاتا بورچولادزه، خواننده و فعال سیاسی شناخته شده، به اتهام برنامه‌ریزی برای سرنگونی خشونت‌آمیز دولت و تحریک به شورش بازداشت شده‌اند. این افراد متهم به رهبری اقداماتی برای تصرف کاخ ریاست‌جمهوری و تغییر نظم قانون اساسی از طریق خشونت خیابانی هستند. معاون وزیر کشور افزود که معترضان پیش از انتخابات نیز در نشست‌هایی موسوم به «مجلس ملی» از مردم خواسته بودند تا قدرت را از دولت پس بگیرند.
علاوه بر بحث انتخابات، معرفی مجدد قانون موسوم به «عوامل خارجی» از سوی حزب «رؤیای گرجستان» نیز مسئله‌ساز است. بسیاری از مردم گرجستان این قانون را به شکل روتین «قانون روسیه» می‌نامند؛ چرا که از روی قانونی الگوبرداری شده است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سال 2012 با مهر خود در دوما تصویب کرد تا به سرکوب جامعه مدنی کمک کند.
یکی از ابعاد مهم بحران جاری، نقش رقابت‌های ژئوپلیتیکی در گرجستان است. دولت بارها نسبت به دخالت خارجی هشدار داده و اتحادیه اروپا را به حمایت از اپوزیسیون متهم کرده است. نخست‌وزیر ایراکلی کوباخیدزه این تحرکات را کودتای برنامه‌ریزی‌شده توسط سرویس‌های اطلاعاتی خارجی توصیف کرد. سفیر اتحادیه اروپا و برخی مقام‌های اروپایی نیز متهم به اتخاذ مواضع دوگانه و تشویق معترضان شده‌اند.
این موضع‌گیری باعث افزایش شکاف میان گرجستان و بروکسل شده و نشان‌دهنده پیچیدگی تعاملات داخلی و خارجی کشور است.
گرجستان از سال‌ها پیش برای پیوستن به اتحادیه اروپا تلاش می‌کند، اما فشارهای خارجی و ملاحظات داخلی روند این مسیر را پیچیده کرده است. در نوامبر 2024، دولت اعلام کرد مذاکرات عضویت اتحادیه اروپا تا سال 2028 به تعویق می‌افتد. این تصمیم باعث شکاف میان دولت گرجستان و بروکسل شد و یکی از دلایل اصلی اعتراضات خیابانی عنوان شد.
دولت اعلام کرده است که این تعلیق برای حفظ استقلال ملی و مدیریت اصلاحات داخلی بدون فشار خارجی ضروری است و هدف آن جلوگیری از تحمیل ارزش‌ها و سیاست‌هایی است که با هویت سنتی و فرهنگی گرجستان سازگار نیست.
این کشور در منطقه‌ای حساس واقع‌شده و همواره در تقاطع رقابت‌های شرق و غرب است. روسیه با کنترل مناطقی مانند آبخازیا و اوستیای جنوبی نفوذ خود را حفظ می‌کند، در حالی که غرب از طریق حمایت سیاسی و اقتصادی تلاش دارد گرجستان را به مدار خود جذب کند. این رقابت‌ها موجب قطبی شدن فضای سیاسی داخلی و پیچیده‌تر شدن بحران‌ها شده است.

گرجستان اکنون با مجموعه‌ای از بحران‌ها مواجه است:
• بی‌ثباتی سیاسی و نارضایتی بخشی از جامعه
• فشارهای خارجی و رقابت ژئوپلیتیکی
• مشکلات ساختاری داخلی از جمله فساد و ضعف نهادهای دموکراتیک
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر کشور نتواند تعادل دیپلماتیک میان شرق و غرب را حفظ و فضای سیاسی داخلی را آرام کند، خطر ورود به بحران‌های عمیق‌تر بسیار جدی خواهد بود.

انتخابات شهرداری‌های 2025 گرچه با پیروزی حزب حاکم به پایان رسید، اما اعتراضات و بازداشت‌ها نشان داد فضای سیاسی گرجستان هنوز متشنج و شکننده است. حدود 59٪ مردم در این انتخابات شرکت نکردند و 9 حزب انتخابات را تحریم نمودند لذا مشروعیت انتخابات به نوعی زیر سوال رفت. رقابت‌های داخلی، فشارهای خارجی و تنش‌های ژئوپلیتیکی شرایطی پرچالش برای آینده این کشور رقم زده است. دولت باید ضمن حفظ ثبات، اصلاحات بنیادین را پیش ببرد و از تبدیل شدن گرجستان به صحنه‌ای برای بازی قدرت‌های بزرگ جلوگیری کند.

آبخازیا، منطقه‌ای در سواحل دریای سیاه، از سال 1999 خود را به‌عنوان جمهوری مستقل اعلام کرده است. با وجود حمایت‌های محدود بین‌المللی، به‌ویژه از سوی روسیه، این منطقه همچنان تحت فشارهای سیاسی و اقتصادی قرار دارد. در سال 2025، انتخابات ریاست‌جمهوری آبخازیا برگزار شد که تحولات مهمی را در عرصه داخلی و روابط خارجی این جمهوری به همراه داشت.
آبخازیا با تاریخی کهن، از دوران پیشاتاریخ تا دوران معاصر، همواره نقش مهمی در تحولات قفقاز جنوبی ایفا کرده است. در قرون وسطی، این منطقه بخشی از پادشاهی‌های گرجستان بود و در دوره‌های مختلف تحت تأثیر امپراتوری‌های مختلف قرار گرفت. در قرن شانزدهم، با نفوذ امپراتوری عثمانی، تحولات فرهنگی و مذهبی در این منطقه آغاز شد. در دوران شوروی، آبخازیا به‌عنوان جمهوری خودمختار در داخل گرجستان شوروی قرار داشت و پس از فروپاشی شوروی، تنش‌ها میان آبخازیا و گرجستان افزایش یافت. در سال 1993، پس از جنگی خونین، آبخازیا اعلام استقلال کرد که تاکنون تنها تعداد محدودی از کشورها این استقلال را به‌رسمیت شناخته‌اند.
آبخازیا به‌عنوان یک جمهوری خودخوانده، با چالش‌های متعددی در زمینه حکمرانی، اقتصاد و روابط بین‌المللی مواجه است. حمایت روسیه از این جمهوری، به‌ویژه در زمینه‌های نظامی و اقتصادی، همچنان ادامه دارد. با این حال، برخی از شهروندان آبخازی از نفوذ بیش از حد روسیه انتقاد دارند و خواستار حفظ هویت ملی و استقلال بیشتر هستند.
انتخابات ریاست‌جمهوری آبخازیا در 15 فوریه 2025 برگزار شد. در این انتخابات، بدرا گونبا، رئیس‌جمهور موقت و معاون سابق، با کسب 55.66 درصد آرا در دور دوم، به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید انتخاب شد. رقیب اصلی او، آدگور آردزینبا، رهبر جنبش مردم آبخازیا، 42.25 درصد آرا را کسب کرد. این انتخابات پس از استعفای رئیس‌جمهور پیشین، آسلان بجانیا، در پی اعتراضات گسترده برگزار شد. اعتراضات به‌ویژه به توافقات اقتصادی با روسیه و نگرانی‌های مربوط به افزایش نفوذ مسکو در آبخازیا مرتبط بود.
در انتخابات 2025، چندین حزب و ائتلاف سیاسی در عرصه حضور داشتند:
بدرا گونبا: رئیس‌جمهور موقت و معاون سابق، با حمایت از ائتلاف‌هایی مانند "آیتایرا"، "آمتسخارا" و "آپسادیل".
آدگور آردزینبا: رهبر جنبش مردم آبخازیا، با حمایت از ائتلاف‌هایی مانند "آماتا"، "آیاایرا" و "آپسنی".
این احزاب و ائتلاف‌ها در مسائل مختلفی مانند روابط با روسیه، اقتصاد و هویت ملی دیدگاه‌های متفاوتی دارند.
روابط نزدیک آبخازیا با روسیه، به‌ویژه در زمینه‌های نظامی و اقتصادی، همچنان ادامه دارد. در دیدار با رئیس‌جمهور جدید، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از ادامه تأمین برق به آبخازیا و حفظ تابعیت روسی برای شهروندان آبخازی خبر داد. با این حال، بحران انرژی ناشی از کاهش سطح آب در سدها و استخراج غیرقانونی رمزارزها، چالش‌هایی را برای این جمهوری به همراه داشته است.