چاپ

اکالیپتوس و منابع آب زیرزمینی

نتیجه‌ی کلی: با آن‌که اکالیپتوس درختی سریع‌الرشد و سودمند برای تولید چوب و کنترل فرسایش است، کاشت آن در همه‌ مناطق به‌صورت بی‌قید و شرط توصیه نمی‌شود. اثر این گونه بر منابع آب زیرزمینی بسته به شرایط محیطی بسیار متفاوت است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که در برخی نواحی نیمه‌خشک، جایگزینی مرتع با اکالیپتوس موجب افزایش تبخیرـتعریق و کاهش تغذیه‌ آبخوان می‌شود؛ در نتیجه سطح آب زیرزمینی افت می‌کند. در مقابل، در مناطق مرطوب یا دارای سطح ایستاب بالا، کاشت کنترل‌شده‌ این درخت می‌تواند به کاهش آب‌گرفتگی و شوری خاک کمک کند.

مطالعات مروری اخیر، از جمله White et al., HESS, 2022 و *Medeiros et al., MDPI, 2025* تأکید دارند که اثرات اکالیپتوس نه مطلقاً منفی‌اند و نه مثبت؛ بلکه به گونه، تراکم، نوع خاک، عمق سفره‌ آب و مدیریت کشت بستگی دارند.

توصیه‌های مدیریتی برای مناطق مختلف

ـ ارزیابی پیش از کاشت: بررسی دقیق عمق ایستاب، الگوی بارش و نفوذپذیری خاک ضروری است.

ـ پرهیز از کاشت انبوه در مناطق خشک: در نواحی با فشار آبی بالا یا آبخوان کم‌عمق، از گسترش وسیع اکالیپتوس خودداری شود.

ـ انتخاب هوشمندانه‌ گونه و تراکم: گونه‌های کم‌مصرف‌تر یا ترکیب با گیاهان بومی، اثرات منفی را کاهش می‌دهند.

ـ حفاظت از منابع سطحی: ایجاد نوارهای حائل بدون کاشت یا با گیاهان کم‌آب‌بر در اطراف چشمه‌ها و چاه‌ها ضروری است.

ـ پایش مستمر: سطح آب زیرزمینی و شاخص‌های تبخیرـتعریق در طول سال اندازه‌گیری و ثبت شود.

منابع علمی منتخب

1. Mattos, T.S. et al. (2019), Water- کاهش تغذیه آبخوان پس از کاشت اکالیپتوس

2. Engel, V. et al. (2005), Water Resources Research- پیامدهای هیدرولوژیک جنگلکاری با اکالیپتوس.

3. White, D.A. et al. (2022), Hydrology and Earth System Sciences- مرور علمی درباره مصرف آب در اکالیپتوس

4. ACIAR Technical Report — Water Use and Productivity of Eucalyptus Plantations.

5.Medeiros, P.L. et al. (2025), MDPI Review - بررسی انتقادی افسانه «اکالیپتوس و خشکی خاک».