چاپ

عربستان پس از دو هفته تکذیب و تناقض‌گویی، سرانجام قتل خاشقچی را پذیرفت و آن را به عوامل خودسر نسبت داد. اکنون می‌توان این پرسش را مطرح کرد که قتل منتقد عربستانی چگونه قابل‌تحلیل است و چه پیامدهایی به همراه دارد؟ این نوشتار پاسخ‌هایی کوتاه دربر دارد:
1- عربستان از زمان قدرت‌یابی شاهزاده محمد، رفتارهای عجیب و جنون‌آمیز سامان داده است. تداوم دخالت فاجعه‌آمیز در یمن، بازداشت حریری و نابودی خاشقچی ازجمله این رفتارهاست. محمد -که در قامت مصلحی جوان از پله‌های قدرت بالا رفت-بیش از گذشته در افکار عمومی به‌ویژه در سطح بین‌المللی بی‌اعتبار خواهد شد. قتل خاشقچی همه نمایش‌های عربستان را در چند ماه گذشته بر باد می‌دهد. هرچند عربستان برخی آزادی‌های اجتماعی را برقرار کرد، اما درباره منتقدان چنان افسارگسیخته است که کنسول گری هود را به محل خفت گیری منتقدان بدل کرده است.
2- ترامپ هفته گذشته از دخالت عناصر خودسر در قتل خاشقچی سخن گفت. اظهارات او مسیر آینده را مشخص کرد و آشکار شد عربستان قتل او را به افراد خودسر نسبت خواهد داد. آمریکا از زمان ترامپ بیش‌ازپیش به عربستان نزدیک شده است. عربستان به سبب منابع مالی فراوان و دشمنی تازه پدید با ایران، برای ترامپ اهمیت دارد و قتل منتقدی مانند خاشقچی برای رئیس‌جمهور آمریکا-که همیشه علیه منتقدانش موضعی خشمگینانه دارد-موصوعی حاد محسوب نمی‌شود.
3-رسانه‌ها در پی گیری موضوع قتل خاشقچی فعالانه رفتار کردند و اجازه ندادند سیاستمداران، این موضوع را در چارچوب توافق‌های پنهانی، ماست‌مالی کنند. قدرت رسانه‌ها از مهم‌ترین عواملی بود که مانع شد شخصی مانند ترامپ چشم خود را بر حادثه قتل خاشقچی ببندد.
4-سرنوشت معترضان و منتقدان در خاورمیانه، مبهم و پرخطر است. مخالفان سیاسی در حکومت‌های توسعه‌نیافته به‌ویژه خاورمیانه در یک قرن اخیر، در بهترین شرایط گرفتار زندان بوده‌اند.
5-عربستان برخی مقام‌ها را برکنار و بازداشت کرده است. اقدامی نمایشی، که فقط باید آن را تلاش برای خلاصی از وضع پیچیده امروز دانست. آشکار است که اقدامی در این سطح بدون دستور بالاترین سطوح قدرت در حکومتی به‌شدت فرد محور، رخ نمی‌دهد. اما جالب است که همواره یکی از راهکارهای حکومت‌ها برای مدیریت بحران‌های برخاسته از خفه کردن مخالفان، پیش انداختن عوامل فرمان‌بر اجرایی و پنهان شدن آمران اصلی است. رفتاری که گاهی در همین نزدیکی هم قابل‌مشاهده است.
6-پادشاه عربستان شاهزاده محمد را رئیس کمیته بررسی قتل خاشقچی قرار داده است تا بدین ترتیب متهم ردیف اول ماجرا خود مسئول پی گیری آن شود. رویدادی که فقط در عربستان-این سرزمین عجایب می‌تواند رخ دهد.