چاپ

با توجه به همه‌گیر شدن ویروس کرونا در شرایط کنونی فرزندانمان مجبور به در خانه ماندن هستند و این مسأله منجر به این شده تا زمان بیشتری را در فضای مجازی بگذرانند. مدارس، تماس با دوستان و پدربزرگ و مادربزرگ‌ها، حتی کلاس‌های موسیقی و خیلی چیزهای دیگر آنلاین شده‌اند. نقش فضای مجازی چنان اساسی است که بدون آن امکان برنامه‌ریزی، توسعه و بهره‌وری در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی. اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان‌پذیر نخواهد بود. باوجوداین نباید از پیامدهای ناگوار مخرب آن به‌ویژه در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند. فضای مجازی با همه خوبی‌ها و فوایدش، از کاستی‌ها و آسیب‌هایی نیز برخوردار است که همگان به‌ویژه دولتمردان، سیاست‌گذاران و اولیاء و مربیان و والدین باید بدان واقف باشند. فضای مجازی فن‌آوری‌ای نیست که بی‌چون‌وچرا تحمیل شده باشد بلکه رسانه‌ای است که به انتخاب خود، همان‌طور که هست می‌توان استفاده کرد و یا به‌طورکلی از آن چشم پوشید. فضای مجازی به‌مثابه یک تیغ دو لبه است که با آموزش صحیح و فرهنگ‌سازی کاربران آن و استفاده‌کنندگان می‌توان به‌وسیله آن عقلانیت ارتباطی را گسترش داد، چطور می‌توانیم از فضای مجازی بیشترین استفاده را کرد در حالی که کم‌ترین آسیب متوجه فرزندانمان گردد؟ حتی در شرایط عادی هم حفظ چنین تعادلی کار ساده‌ای نیست، حالا که بحث بحران سلامتی مثل بیماری کرونا هم مطرح است. البته سخن گفتن از آسیب‌های فضای مجازی به معنای نفی این فضا نیست. بلکه واقعیت این است که فضای مجازی دارای کارکردهای مثبت و منفی است. ارتباطات مجازی به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا اثرات سوء این وضعیت کم‌تر شود و آن‌ها را تشویق می‌کند تا به زندگی روزانه خود ادامه دهند. ولی از طرف دیگر چالش‌های جدیدی برای والدین ایجاد می‌کند.
همه ما می‌دانیم اولین مکانی که انسان فرهنگ می‌آموزد خانواده است و تأثیری که خانواده بر فرد می‌گذارد غیرقابل‌انکار است. پس در شکل‌گیری شخصیت فرزندان، والدین می‌توانند نقش مهمی داشته باشند و اگر با آموزش صحیح و همچنین با شکل‌گیری عواطف و محبت به فرزندان و فراهم کردن سرگرمی‌های سالم برای آن‌ها و کنترل صحیح فرزندان خود می‌توانند از جذب آن‌ها به امور گمراه‌کننده و انحرافات جلوگیری کنند و نیازهای جوانان را به‌گونه‌ای برطرف نمایند و مانند یک دوست برای فرزندان خود باشند که آن‌ها فرصت فکر کردن به سرگرمی‌های کاذب را نداشته باشند.
والدین باید سطح معلومات و دانش خود از فضای مجازی و وسایل ارتباط‌جمعی را افزایش دهند تا بتوانند فرزندان خود را در برابر چالش‌های این فضا مصون‌سازی کنند. حضور در فضای مجازی و استفاده از ابزارها و امکانات متنوع آن برای خانواده و فرزندان امری اجتناب‌ناپذیر است، پس چه خوب است قبل از آن‌که فرزندان را تنها و بدون آمادگی در این فضا رها کنیم، فرصت‌ها و تهدیدات فضای مجازی را بشناسیم و خانواده خود را برای بهترین بهره‌برداری آماده کنی به فرزندانمان بیاموزیم که هر وسیله‌ای چه کاربردهای مفیدی دارد و با آنان صادقانه راجع به کسانی که با آن‌ها در ارتباط هستند و چگونگی ارتباطشان صحبت کنیم، می‌بایست والدین در به‌روزرسانی دانش خود در رابطه با فضای مجازی فعال‌تر باشند و در خصوص استفاده از فضای مجازی با تأثیرگذاری که بر فرزندانمان دارد، دقت و توجه بیشتری برای نظارت داشته باشند، در واقع فضای مجازی برای کودکان به یک فضای حقیقی تبدیل شده و بخش زیادی از زندگی‌شان را درگیر کرده است و فرزندانمان به نحوی از ظرفیت‌های فضای مجازی استفاده می‌کنند و از آسیب‌های آن نیز بی‌نصیب نیستند به واسطه نداشتن شناخت کافی از آسیب‌ها و ناآگاهی نسبت به شرایطی که باید با آن مقابله کنند آسیب‌های بیشتری را ایجاد می‌کند. برای فرزند خود زمان بگذارید و برنامه‌ها، اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و سایر سرگرمی‌های مناسب سنش را پیدا کنید. بهتر است به فرزند خود بیاموزیم برای حضور در فضای مجازی باید زمان مشخص و هدف مشخصی داشته باشد. وقتی فرزندانمان زمان بیشتری را در فضای مجازی می‌گذرانند، ممکن است در معرض تبلیغاتی که غذاهای ناسالم، کلیشه‌های جنسیتی یا موضوعات نامتناسب با سن‌شان را ترویج می‌کنند قرار بگیرند. نسبت به حالت‌های فرزندتان هنگام کار با فضای مجازی هشیار باشید مثلاً آیا غمگین یا پنهان‌کار به نظر می‌رسد و یا اذیت و آزار فضای مجازی‌ای را تجربه می‌کند. آن‌ها را تشویق کنید که اگر هر یک از رفتارهای نامتعارفی را که قبلاً به آن‌ها آموزش داده‌اید را تجربه کردند فوراً موضوع را با شما یا شخص بالغ و معتمدی در میان بگذارند. والدین باید به فرزندان خود در خصوص نحوه حضور و استفاده از فضای مجازی آموزش دهد پس بهتر است والدین در رفتار خود نسبت به استفاده از گوشی تلفن همراه و حضور در فضای مجازی به‌دقت عمل کنند و به فرزندانشان هم آموزش‌های لازم را بدهند تا از سنین پایین این رفتارهای درست به‌ صورت عادت در آن‌ها نهادینه شود.
متأسفانه گاهی در فضای مجازی با محتواهای فریبنده و گمراه‌کننده‌ای روبرو هستیم که سواد رسانه‌ای می‌تواند مخاطب را در این زمینه راهنمایی کند و نمی‌شود صرفاً به فیلتر اکتفا کرد. اگر هنر استفاده منطقی و علمی را از فضای مجازی داشته باشیم و آگاهانه و با مشورت پیش برویم و آموزش‌های لازم را ببینیم می‌توان به جرأت اعلام کرد که فضای مجازی البته که تهدید نیست بلکه مطمئناً این فضا می‌تواند یک فضای پول‌ساز و فرهنگ‌ساز هم باشد فضای مجازی، تهدید نیست بلکه یک فرصت است آموزش ندادن سواد رسانه‌ای درست به فرزندانمان، عواقب پرخطری را به دنبال خواهد داشت. باید از طریق رسانه‌های جمعی فواید فضای مجازی و کاربردهای آن آموزش داده شود می‌بایست سواد رسانه به‌عنوان یکی از دروس اصلی در مدارس مورد تدریس قرار گیرد تا جوانان و نوجوانان متناسب با رشد رسانه‌ای ارتباطی و مجازی آگاهی بیشتری از وضعیت کنونی خود داشته باشند. کرونا با تمام بدی‌هایش مجبورمان کرد که نگاه خود را نسبت به فضای مجازی و نوع استفاده از آن و کاربردهای آن تغییر دهیم و این مسأله می‌تواند ادامه داشته باشد درهرصورت خود ما هستیم که تصمیم می‌گیریم چگونه زندگی کنیم.