چاپ

فرانسه در اذهان ایرانیان تصور دوگانه ای دارد، اگر چه کشوری استعمارگر، اما ترکش های استعماری اش کمتر گریبان ایران را گرفته بود. زمانی فتحعلیشاه برای افزایش توان مقاومتش در برابر روسیه تزاری دل به امپراطورش؛ ناپلئون بسته بود. با او معاهده «فین کن اشتاین» را منعقد کرده بود، اما جوهرش خشک نشده، با عهده نامه ی « تیلسیت »(قراردادی میان روسیه و فرانسه) از حیزِ انتفاع افتاد. بعدها اگر چه فرانسه همچنان در نگاه حکومت، ناصواب، در چشم و دل روشنفکران اما قابل احترام بود. دیالوگ عباس میرزا با ژوبر؛ دیپلمات فرانسوی هنوز هم جالب است.
انقلاب 1789 و شعارهایش، روشنفکران؛ کافکا، روسو، آندره ژید، ژان پل سارتر، جمیز موریه... الگوهایی قابل اتکاء بودند. زبان فرانسه زبان فاخری قلمداد میشد. حتی محمدرضاشاه مکالمات سری اش را به فرانسه انجام می داد. در نگاه او ژنرال دوگل شخصیت قابل تمجیدی بود. پدرش را هم با ناپلئون قیاس می کردند که هر دو از سربازی آغاز و دستِ آخر شنل شهریاری را پوشیدند. شاید قیاسِ بی ارتباطی نبود حداقل در سرنوشت شان، که هر دو برکنار و به جزیره ها تبعید شدند. آل احمد، شریعتی، شاملو، هدایت و سایر روشنفکران ایرانی بر خلاف روشنفکران چپ که دل به ادبیات کشور شوراها سپرده بودند،الفت بیشتری با ادبیات فرانسه داشتند.
فرانسه در گذارِ قدرت از سلطنت به جمهوری هم خواسته یا ناخواسته درگیر شد. در فرانسه بود که مبارزه اپوزیسیون با شاه شکل و شمایل جهانی پیدا کرد. چند صباحی قلبِ انقلاب از قریه ی کوچکی در فرانسه می تپید و خون لازم را به تهران پمپاژ می کرد. جلسه ی تاریخیِ سران کشورهای چهارگانه و در جزیره گوادلوپِ آنها، خروج شاه را نسخه پیچی کرد. بلندپروازی های هسته ای شاه با قرارداد ده درصدی شرکت اورودیف آنها می رفت که جامه عمل بپوشد. فرانسه موجدِ اصلیِ توانِ همیشه مبهم اسرائیل هم بود. اینگونه فرانسه در پیچ های تاریخی مربوط به ایران حضور پررنگی داشت. در ادبیات و سیاست و صنعت!
فرانسه اکنون نیز بنا دارد در مناسبات مربوط به ایران فعالیت منفی و مثبت در خوری داشته باشد. طبیعتاً نارویِ دقیقه ی نودیِ وزیر امور خارجه اش در پلانِ نهایی «برجام» در خاطرمان مانده است. فرانسه بعد از برجام و وقتی که ترامپ آنرا به مسلخ برده بود بسیار تلاش کرد که پلی میان ایران و آمریکایِ ترامپ ایجاد کند، جایی که موفق نشد. روحانی به سختی با خنده های هیستریکش به لغزندگیِ مارماهی با معجونی از خوف و شوق و حسرت، گریخت.
فرانسه و اروپا در تنشِ رو به تزاید آمریکا و اروپا در دوره ی ترامپ در تلاش بودند تا از وخامت اوضاع و وقوع جنگ جلوگیری کنند. ترامپ که تمام شد و ابرهای سیاه جنگِ خواسته یا ناخواسته کنار رفتند، اروپا دیگر دل آسوده از رفتارهای هیجانی و خودسرانه خود تبدیل به مدعی شدند. برای ایران رجزخوانی میکنند. فرانسه دوباره در نقشِ «بتایِ منفی» فرو رفت.
نامعمول ترین رفتار فرانسه به اظهارات آنها در مورد ضرورت وجود عربستان و دیگر کشورهای منطقه در مذاکرات مربوط به برجام است. در حالی که برجام با انواع دردسر مواجه هست و چگونگی اعاده ی آن خود هزاران مشکل ریز و درشت دارد، موضع فرانسه نمایی از تمثیلِ «قوزِ بالا قوز» و حضور عربستان نوعی حضور «خروس بی محل» می باشد. قضیه ای که شدنی نیست و بر فرض محال هیچگونه کمکی به پیشبرد امور مربوط به برجام نیر نخواهد کرد. مسئله ای که از جوانب مختلف غیرمنطقی و ناشی از همان سازهای ناکوکی هست که فرانسه گاه و بیگاه کوک میکند.
به نظر میرسد بیشتر برنامه ای برای دلخوشی عربستان باشد تا سیاستِ پخته و منبعث از هماهنگی با سایر کشورهای همسو بویژه اتحادیه اروپا، نوعی تیر در تاریکی، چند پاره کردن تمرکز ایران و درگیر کردنش با شرایط غیرمنتظره... نشانه اش موضع اتحادیه اروپا پیرامون این اظهارات و شخصی خواندن آنها... چرا که اختلافات ایران و عربستان و کشورهای منطقه از جنسی دیگر و مستلزم کنسرتی دیگریست.
فعال شدن اتحادیه اروپا برای میانجیگری با ایران و آمریکا، بازگشت به برجام و رفع تحریم ها اقدام مثبت و رو به جلویی است که قادر است پالس های منفی فرانسه را بی تاثیر و در خودش هضم نماید. اتحادیه اروپا به خوبی می داند که تنها راه باز شدن باب مذاکره بازگشت آمریکا به برجام است. بخوبی واقف است که سراغ باز کردن گرهِ کورِ مناقشه برود؛آمریکا!
اگر این گره باز شود می توان سراغِ گره های دیگر رفت و بخت آنها را آزمود! گرهی که شاید بتواند مقدمه ای برای کلافِ سر در گم روابط ایران و غرب باشد! و شاید هم نباشد! باشد و نباشد این کلاف به عوامل مستقیم و غیر مستقیم زیادی ارتباط وثیق دارد، مهمترین عامل مستقیم اراده ی طرفین ماجراست که در محکِ آزمونی جدی قرار دارد! زمان و بویژه خواستِ نیروهای ثالث به نفعِ هیچ کدام نیست!