رحیم حمزه
آیا بر کار فروبسته این ملک و ملت ااراده یا اراده‌هایی خواهد بود که تاثیر گذار شده و به سرمنزل گشایش رهنمون سازند. به باور نگارنده این اتفاق اگر هم افتادنی باشد از رهگذر تجمیع تمامی اراده‌ها متصور و مطلوب خواهد بود نه یک یا چند اراده. تاکید مکرر بر استقرار حکمرانی حزبی در واقع پیشنهاد مکانیزمی است برای عینیت بخشیدن به این تجمیع ولاغیر. اگر اراده جمعی مردمان به متصه ظهور و بروز برسد یقین دارم که هیچ مانعی یارای بازدارندگی نخواهد داشت. اما با وجود این همه کثرت و تنوع در سطح جامعه، پرسش اساسی چگونگی عینیت و تحقق این مکانیزم است. با توجه به وضعیت فعلی کشور که در ابعاد مختلف دچار بحران گردیده، فوریت یافتن راه‌حل امروزه از هر زمان دیگری اهمیت حیاتی خود را نشان می دهد. البته هر راه حلی که پیشنهاد شود می بایست در صدد زدودن این کثرت و تنوع نباشد بلکه با حفظ و حراست از آن مطلوبیت خود را به رخ کشیده خواستنی کند. در رواقع خواست و اراده همه بر آن تعلق بگیرد نه عده‌ای معدود.
از دیگر سو ضرورت دارد این پیشنهاد مبتنی بر توافق حداقلی باشد چه اینکه هرگونه تلاشی برای دست‌یابی به توافق حداکثری خود مانعی بر سر راه بوده و در ادامه رهزنی خواهد کرد. البته که مکانیزم‌های مبتنی بر دموکراسی مطلق غیر از این نخواهند بود.
سخن پایانی اینکه اداره جامعه بر اساس اراده مردمان با ویژگی هایی که گفته آمد تنها راه برون رفت از تمامی مشکلاتی است که کشور با آن در داخل و خارج، اقتصاد و سیاست و فرهنگ درگیر بوده روند فرسایشی و آزاردهنده به خود گرفته است.