علیرضا مالمیر
رویکرد اصلی تمام مقالات کتاب زنان در زمانه استالین، نور تاباندن بر تاریکترین جاهای تاریخ رسمی شوروی، خصوصاً روسیه دوران استالین یعنی دهه های 1930 و 1940 تاریخ، روسیه است. به بیانی این کتاب درباره پشت پرده شعار ها، روایت ها و گزارش ها و تصاویر رسمی روسیه شوروی درباره آزادی زنان و برابری جنسیتی در عصر استالین است.
کتاب زنان در زمانه استالین در این مقالات به جایگاه و نقش واقعی زنان در خانه و خانواده و محیط کار در روسیه دوره استالین می پردازد و نشان می دهد که چه تفاوتی میان آنچه به صورت شعاری و ایدئولوژیک در مطبوعات، ادبیات، هنر و تبلیغات رسمی درباره زنان آزاد شوروی و برابریشان با مردان ارائه می شد با واقعیت جاری و ساری در روسیه استالینی وجود داشته است.
این اثر پشت تصاویر تبلیغی خوش رنگ و لعاب از آزادی زنان روسیه در دوره استالین را نشان می دهد و اینکه در پس نقش و حضور قهرمانانه آنها در خانه و کارخانه و زمین های کشاورزی و میدان جنگ چه واقعیت هولناک، اسفبار و ناخوشایندی وجود داشته است را بیان می کند.
در دوران مخوف حکومت استالین بر شوروی زنان روسیه چه حال و روز و چه جایگاهی در اجتماع داشتند و چگونه می زیستند؟ کتاب مجموعه ای است از مقالات پژوهشگران و مورخان غربی دربارۀ زن، زنانگی، وضعیت و جایگاه زنان در روسیۀ استالینی و رنج ها و دشواری هایی که زنان در آن عصر تاریک با آن مواجه بودند و تلقی که حکومت شوروی در دورۀ استالین از زن و زنانگی داشت.
این کتاب اولین کتابی است که در آن مجموعه مقالات نوشته شده توسط محققان غربی دربارۀ زنان در دورۀ استالین گرد آوری شده است. پژوهشگرانی از انگلیس، آمریکا و آلمان دربارۀ وجوه گوناگون روسیۀ شوروی و پسا شوروی، از جمله جنسیت و وضعیت زنان، مطالعه و تحقیق کرده اند. مقالات کتاب زنان در زمانۀ استالین وجوهی از تاریخ روسیۀ استالینی را نمایان می کند که در روایت های رسمی و دولتی شورَوی از آن دوره، مسکوت مانده و لاپوشانی شده اند.
در این کتاب نشان داده شده که هدف دولت روسیه از آزادی زنان و دادن نقش برابر با مردان به آن ها در زمان استالین، گسترش بهره کشی از مردم بوده است و فراهم آوردن این امکان که زنان نیز به فعالیت هایی که پیش تر فقط مختص مردان بود، راه داده شوند به این منظور بوده تا از نیروی کار آن ها به سود سیاست های اقتصادی حکومت استفاده شود.
زنانِ زندانی اردوگاه های کارِ اجباری، کلیشۀ مادرانگی و نگاه به زن به عنوان ابزار تولید مثل، تصویر نمادین زن قهرمان، زنِ رانندۀ تراکتور و ادبیاتی که زنان روس در دوران استالین تولید کردند و نوشتار زنان در آن دوران از جمله موضوعاتی هستند که در کتاب بررسی وضعیت زنان و تعریف زن و زنانگی در روسیۀ استالینی به آن ها پرداخته شده است.