بزرگنمایی:

هفدهم اردیبهشت ماه در تقویم به نام روز اسناد ملی و میراث مکتوب نام گذاری شده است، در ایران از عهد باستان، مانند سایر تمدن‌های کهن، اسناد و مدارک را در آرشیوها بایگانی می کردند و برای آن اهمیت زیادی قائل بودند؛ چنان که در دوره هخامنشی (330 تا 550 پیش از میلاد) زیربنای تشکیلات اداری امپراتوری را بایگانی سلطنتی تشکیل می‌داد و رئیس سازمان اداری، رئیس بایگانی سلطنتی بود. روند حفظ اسناد در دوره ی اشکانیان و ساسانیان هم ادامه پیدا کرد و پس از رواج اسلام در ایران، به راهنمایی وزیران و دبیران ایرانـی اسـناد در محلـی بـا عنوان «خزانه» نگهداری می شد. در حکومت صفویه تهیه و ارسال اسناد و مدارک امور مملکتی در دفترخانه دیوان اعلی (عمارت چهل ستون) محافظت می شد و از دوره صفویه به بعد، تعداد چشمگیری از اسناد و مدارک به خط فارسی نوشته شده‌اند. 
در حال حاضر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی مسئول حفظ و مراقبت از این اسناد تاریخی است. این اسناد نباید در معرض آسیب‌های فیزیکی قرار گیرند و باید در شرایط استاندارد نگهداری شوند. همچنین تصویربرداری و تبدیل آنها به فایل‌های دیجیتالی از اهم اقدامات این سازمان در جهت حفظ و در اختیار پژوهشگران و عموم مردم قرار گرفتن است.
اسناد و مدارک مکتوب تاریخی از دوران باستان تا امروز جزئی ارزشمند از میراث فرهنگی هر کشوری از جمله ایران به‌شمار می‌روند. این اسناد شامل گزارش‌ها، اعتراف‌نامه‌ها، حواله‌های مالی، تقاضاها، دستورهای اداری و مکاتبات شخصی هستند، که شامل لوحه‌های گلی، پاپیروس‌ها و کتیبه‌های سنگی‌اند که برخی به زبان‌های ایلامی، اکدی و فارسی باستان نوشته شده‌اند. این اسناد اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ، فرهنگ، زبان و جغرافیای باستانی ایران در اختیار ما می‌گذارند.
سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران و موزه‌های مختلف نسخ خطی بسیار ارزشمندی در اختیار دارند که برخی به قدمت 800 سال می‌رسند. این نسخ خطی حاوی آثار گرانقدر ادبی، علمی و فلسفی فارسی هستند.

برخی از مهم‌ترین اسناد موجود در کتابخانه ملی ایران عبارتند از:
•  نسخه خطی قرآن کریم که متعلق به قرن سوم هجری و از قدیمی‌ترین نسخ موجود است. 
•  شاهنامه بایسنقری که توسط شاعر بزرگ حکیم ابوالقاسم فردوسی در قرن چهارم نوشته شده است. این نسخه متعلق به قرن هفتم هجری است.
•  کلیات سعدی که توسط مشرف‌الدین عبدالله سعدی در قرن هفتم نگاشته شده و نسخ موجود متعلق به همان زمان است.
•  زنجیره المعارف ناصری که توسط علامه قزوینی در زمان ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده و نسخه‌ای موجود متعلق به همان زمان است.
•  مجموعه‌ای از تقاضانامه‌ها و فرمان‌های سلاطین قاجار از جمله فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه
•  مکاتبات و اسناد مربوط به مشروطه و پادشاهی مظفرالدین شاه قاجار
•  مجموعه‌ای از نامه‌های دوره پهلوی و مربوط به محمدرضا شاه و درباریان
•  مدارک مربوط به انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 خورشیدی