بزرگنمایی:

طبق استاندارهای جهانی باید به ازای هر چند هزار هکتار عرصه طبیعی، نسبت محیط‌بانان تعیین و برای محافظت از آن عرصه این رقم و نسبت محقق شود. این در حالی است که ایران به نسبت چگونگی محیط تحت نگهبانی، از رقمی معادل یک‌پنجم تا یک‌دهم استاندارد جهانی فرد محیط‌بان برخوردار است. این مسئله علاوه بر تبعات زیست‌محیطی‌اش در عرصه حفاظت از زیست بوم و حیات‌وحش، کار را برای محیط‌بان ایرانی نیز بسیار دشوار کرده است، زیرا تعداد محیط‌بانان در کشور با وجود مسئولیت‌های فراوانی که دارند، کافی نیست. درجه‌بندی محیط‌بانان در این شغل عبارت است از محیط‌بان (سوم، دوم، یکم)، سرمحیط‌بان، محیط‌دار (سوم، دوم، یکم)، افسر محیط‌دار (سوم، دوم، یکم) و ارشد محیط‌دار- که معمولا مدیر کل‌ها هستند .

محیط‌بانی و جنگلبانی خطرات ویژه‌‌ای دارد. در این نوع مشاغل عواملی مانند قرارگیری در معرض اشعه‌های مضر، قرارگرفتن در معرض سرما و یا گرمای طولانی و هرگونه شرایط نامناسب جوی، اجبار به نشستن‌های طولانی‌مدت یا راهپیمائی‌های طاقت فرسا، نداشتن زمان خواب مناسب، قرار گرفتن در معرض سر و صدا، رویارویی با قاچاقچیان، از جمله‌ این خطرات و تهدیدات محسوب می‌شوند. محیط‌بانان در گروه سنی بالا به احتمال زیاد از دردهای جسمی رنج می‌برند و گاه تحمل شرایطی که در آن مشغول به کارند، علیه سلامت ایشان است. محیط‌بانان در پاسگاه‌های محیط‌بانی با کمبود شدید تجهیزات اولیه، خودرو، بی‌سیم و موتورسیکلت و انواع تکنولو‌ژی‌های الکترونیکی و اپتیکی روبه‌رو هستند. از سوی دیگر این عزیزان با مشکلات کمبود آب مواجه هستند و همین‌طور جیره غذایی توزیعی که گاه آن‌ها را وادار می‌کند خودشان دست به تهیه اقلام اولیه و روزانه کنند. نبود بیمهیا ضعف در قراردادهای مطلوب بیمه‌ای، ساعت کاری زیاد و شیفت‌های دشوار و از پی‌هم، از دیگر مشکلات و چالش‌های این گروه شغلی است. نبود حمایت قضایی و حقوقی از محیط‌بانان، امنیت این قشر را بشدت کاهش داده است؛ چراکه از یکسو با متخلفان درگیرند و از سوی دیگر برای نحوه استفاده از سلاحی که در دست دارند، تکلیف‌شان روشن نیست. محیط‌بان زمانی که درحوزه استحفاظی مشغول به خدمت است هر لحظه در معرض تهدید درگیری با شکارچیان مسلح، حمله حیوانات وحشی، مارگزیدگی و سقوط از ارتفاع قرار دارد. لزوم تجهیز مناطق حفاظت‌شده به تکنولوژی‌های پیشرفته برای امنیت این گروه شغلی امری ضروری ا‌ست که با چالش‌های جدی مواجه است. البته مهم‌ترین مشکل محیط‌بانان، پس از امنیت جانی، کماکان تأمین معیشت آن‌ها است.

تاکنون حدود 130 تن از محیط‌بانان ایران، جان گرامی خود را در این راه از درست داده‌اند-هرچند برخی معتقدند آمار بیش از این تعداد است- . در عین‌حال این گروه شغلی، بسیاری جانباز و از کار افتاده را نیز تقدیم طبیعت کشور کرده است.

زهره رحیمی