بزرگنمایی:

بهزاد میقانی 
ضرورتی برای حفظ سرمایه‌های طبیعی و مقابله با بحران زیست‌محیطی
اراضی ملی به‌عنوان بخشی از منابع حیاتی کشور، شامل جنگل‌ها، مراتع، کوهستان‌ها و دیگر اکوسیستم‌های طبیعی هستند که علاوه بر ایجاد تعادل در زیست‌بوم، نقش اساسی در تولید اکسیژن، حفاظت از خاک، تامین منابع آبی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی دارند. با این حال، در دهه‌های اخیر، فشارهای انسانی مانند تصرف غیرقانونی، تغییر کاربری اراضی، و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع، تهدیدی جدی برای این سرمایه‌های ملی ایجاد کرده است.
اداره منابع طبیعی و آبخیزداری به‌عنوان نهاد اصلی متولی حفاظت از اراضی ملی، با تمرکز بر سیاست‌های پیشگیرانه و اقدامات اجرایی، تلاش می‌کند تا از این میراث ارزشمند حفاظت کرده و اراضی تصرف‌شده را آزاد کند.

چرا آزادسازی اراضی ملی ضروری است؟
1. حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب اکوسیستم‌ها:
تصرف و تغییر کاربری اراضی ملی اغلب به تخریب جنگل‌ها، مراتع و زیستگاه‌های طبیعی منجر می‌شود. این تخریب‌ها می‌توانند تعادل اکولوژیکی را برهم زده و حیات گیاهی و جانوری منطقه را تهدید کنند.
2. پیشگیری از فرسایش خاک و کاهش بلایای طبیعی:
یکی از مهم‌ترین اثرات تخریب اراضی ملی، فرسایش خاک است. از دست دادن پوشش گیاهی باعث می‌شود که خاک به‌راحتی شسته شود و سیلاب‌ها یا رانش زمین تشدید یابد.
3. توسعه پایدار و تامین منابع آبی:
جنگل‌ها و مراتع به‌عنوان مخازن طبیعی آب عمل کرده و به ذخیره‌سازی و تنظیم منابع آبی کمک می‌کنند. از دست دادن این اراضی به کمبود آب در مناطق پایین‌دست منجر خواهد شد.
گام‌های عملی در آزادسازی اراضی ملی ادارات منابع طبیعی در سراسر کشور با استفاده از برنامه‌های منظم و روش‌های نوین به آزادسازی اراضی ملی پرداخته‌اند. 

برخی از این اقدامات عبارتند از:
1. شناسایی و پایش اراضی:
با کمک فناوری‌های پیشرفته نظیر تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌برداری هوایی و استفاده از GPS، اراضی ملی تصرف‌شده یا در معرض خطر شناسایی می‌شوند.
2. ثبت و سنددار کردن اراضی ملی:
یکی از مشکلات مهم در آزادسازی اراضی ملی، عدم ثبت دقیق یا شفاف نبودن مالکیت این اراضی است. ادارات منابع طبیعی با همکاری سازمان ثبت اسناد، اراضی ملی را ثبت و سنددار می‌کنند تا هرگونه تصرف غیرقانونی قابل پیگیری باشد.
3. برخورد قانونی با متخلفان:
با تشکیل پرونده‌های قضایی، متصرفان اراضی ملی شناسایی و به مراجع قانونی معرفی می‌شوند. دستگاه قضایی با صدور احکام قاطع، نقش کلیدی در حمایت از این اقدامات دارد.
4. بازپس‌گیری اراضی تصرف‌شده:
پس از طی مراحل قانونی، با همکاری نیروهای انتظامی و اجرایی، اراضی ملی از دست متصرفان خارج شده و دوباره به منابع عمومی بازگردانده می‌شود.
5. افزایش آگاهی عمومی و جلب مشارکت مردمی:
آموزش و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها، مدارس و جوامع محلی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تصرفات غیرقانونی و حفاظت از اراضی ملی داشته باشد.

چالش‌ها و موانع در آزادسازی اراضی ملی
1. پیچیدگی‌های حقوقی و قضایی:
برخی تصرفات به دلیل طولانی بودن روندهای قضایی یا کمبود اسناد مالکیت، به‌سختی قابل حل هستند.
2. مقاومت اجتماعی و اقتصادی:
در بسیاری از موارد، تصرف‌کنندگان از افراد محلی یا کشاورزانی هستند که برای تامین معیشت خود به اراضی ملی دست‌اندازی کرده‌اند. در چنین شرایطی، یافتن راه‌حل‌هایی برای جایگزینی معیشت اهمیت دارد.
3. کمبود نیروی انسانی و تجهیزات:
ادارات منابع طبیعی اغلب با کمبود نیروی متخصص، بودجه و ابزارهای پیشرفته مواجه‌اند که روند اقدامات اجرایی را کند می‌کند.

نمونه‌های موفق در آزادسازی اراضی ملی
استان گلستان:
در سال‌های اخیر، اداره منابع طبیعی استان گلستان با اجرای طرح‌های جامع شناسایی و ثبت اراضی ملی، موفق به بازپس‌گیری بیش از هزار هکتار از اراضی ملی تصرف‌شده شده است. این اقدام علاوه بر بازگرداندن 
زمین به منابع عمومی، باعث کاهش تغییر کاربری غیرمجاز در مناطق جنگلی و حفاظت از زیستگاه‌های بومی منطقه شده است.
استان فارس:
در استان فارس نیز، با اجرای برنامه‌های نظارتی و همکاری بین دستگاهی، ده‌ها پرونده تصرف غیرقانونی به نتیجه رسیده و اراضی ملی به دولت بازگردانده شده است.

پیشنهادات برای بهبود روند آزادسازی
1. تقویت همکاری بین دستگاه‌های اجرایی و قضایی:
هماهنگی بیشتر میان ادارات منابع طبیعی، قوه قضاییه و نیروی انتظامی می‌تواند روند بازپس‌گیری اراضی را تسریع کند.
2. افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نظارتی:
استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و پهپادها برای پایش اراضی ملی می‌تواند تصرفات را در مراحل اولیه شناسایی کند.
3. حمایت از جوامع محلی:
ارائه مشوق‌های اقتصادی یا تسهیلات معیشتی به جوامع محلی می‌تواند از دست‌اندازی آن‌ها به اراضی ملی جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری
آزادسازی اراضی ملی، نه تنها برای حفاظت از منابع طبیعی، بلکه برای توسعه پایدار کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اقدام نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، نهادهای مسئول و مردم است. 
همه ما وظیفه داریم به‌عنوان نگهبانان این سرمایه‌های ملی، در حفظ و حراست از آن‌ها کوشا باشیم و با آگاهی‌بخشی، از تخریب و تصرف این اراضی جلوگیری کنیم.