بزرگنمایی:

نیروانا مهرآیین

نوار غزه، با جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر، یکی از مناطق پرتراکم و پرتنش جهان است که سال‌ها تحت محاصره و کنترل شدید اسرائیل قرار دارد. سازمان‌های بین‌المللی و گزارش‌های میدانی بارها اعلام کرده‌اند که سیاست‌های اسرائیل در غزه دارای ویژگی‌هایی است که از منظر حقوق بین‌الملل می‌تواند در چارچوب آپارتاید سیستماتیک طبقه‌بندی شود؛ اقدامی که هدف آن محدود کردن حقوق اساسی فلسطینیان و حفظ برتری گروهی خاص است.

طبق اساسنامه رم و کنوانسیون بین‌المللی رفع تبعیض نژادی، آپارتاید به معنای اعمال تبعیض هدفمند و سیستماتیک علیه یک گروه قومی یا نژادی است. این تبعیض می‌تواند شامل محدود کردن حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و آزادی‌های اساسی شود و مجریان آن، مسؤولیت کیفری بین‌المللی دارند.

محدودیت‌های حرکت و محاصره اقتصادی، یکی از نمونه‌های بارز آپارتاید در غزه است. اسرائیل کنترل کامل مرزهای غزه را در دست دارد و ورود و خروج کالا، سوخت، دارو و حتی افراد به‌شدت محدود شده است. بیمارستان‌ها و مدارس در این منطقه بارها با کمبود منابع حیاتی مواجه شده‌اند، در حالی که شهروندان اسرائیلی نزدیک به این مناطق از منابع مشابه براحتی بهره‌مند هستند. این محدودیت‌ها نه تنها شرایط زندگی غیرنظامیان را دشوار کرده، بلکه امکان توسعه اقتصادی و اجتماعی را تقریباً غیرممکن ساخته است.

تبعیض در دسترسی به خدمات عمومی نیز مشهود است. گزارش‌ها حاکی از آن است که دسترسی به آب آشامیدنی، برق و خدمات بهداشتی در غزه محدود و غیر یکنواخت است. در مناطق فلسطینی، قطعی مکرر برق، کمبود آب سالم و محدودیت در خدمات پزشکی زندگی روزمره را به خطر انداخته است، در حالی که شهروندان اسرائیلی در همان نزدیکی از این خدمات به‌صورت پایدار و بدون محدودیت برخوردار هستند.

سازمان عفو بین‌الملل در گزارش‌های خود صراحتاً تأکید کرده است که «ساختار قانونی، نظامی و اقتصادی ایجاد شده توسط اسرائیل، برتری یک گروه را تثبیت و حقوق اساسی فلسطینیان را به‌شدت محدود کرده است.» به گفته این سازمان، محدودیت‌های حرکت، تبعیض اقتصادی و محدودیت در حقوق مدنی، شواهد کافی برای طبقه‌بندی این اقدامات به عنوان آپارتاید بین‌المللی فراهم می‌کند.

از منظر حقوق بین‌الملل کیفری، آپارتاید یک جرم علیه بشریت محسوب می‌شود. ماده 7 اساسنامه رم، آپارتاید را جرم بین‌المللی اعلام کرده و مجازات‌هایی چون حبس طولانی‌مدت و حتی حبس مادام‌العمر برای مقامات مسؤول در نظر گرفته است. با این حال، تاکنون هیچ مقام اسرائیلی به دلیل اجرای این سیاست‌ها تحت محاکمه بین‌المللی قرار نگرفته است.

چرا جهان سکوت کرده است؟

دلایل متعددی باعث شده جامعه جهانی واکنش جدی نشان ندهد:

1. روابط ژئوپلیتیکی و امنیتی: بسیاری از کشورها، به‌ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی، روابط امنیتی و اقتصادی نزدیکی با اسرائیل دارند و ترس از تضعیف این روابط باعث محدود شدن محکومیت‌ها شده است.

2. نفوذ دیپلماتیک اسرائیل: لابی‌ها و دیپلماسی فعال اسرائیل در سازمان‌های بین‌المللی باعث کاهش فشار جهانی شده است.

3. دسترسی محدود به شواهد: تحقیقات مستقل در غزه دشوار است و محدودیت‌های امنیتی و نظامی، جمع‌آوری شواهد را به شدت محدود کرده است.

4. تمرکز جهانی بر بحران‌های دیگر: جنگ‌ها، بحران اقتصادی و تغییرات اقلیمی باعث شده توجه جهانی کمتر به غزه معطوف شود.

نمونه‌های ملموس از زندگی روزمره در غزه: مدارس و بیمارستان‌ها با کمبود منابع، محدودیت شدید در فعالیت‌های اقتصادی، بیکاری گسترده و فقر حاکم. در مقابل، شهروندان اسرائیلی نزدیک به این مناطق از آزادی حرکت، زیرساخت‌های پیشرفته و دسترسی کامل به خدمات بهره‌مند هستند. این تضاد شدید، تصویری واضح از تبعیض سیستماتیک و ویژگی‌های آپارتاید ارائه می‌دهد.

تحلیلگران حقوق بین‌الملل هشدار می‌دهند که ادامه سکوت جهانی، پیامدهای طولانی‌مدتی دارد؛ از جمله تضعیف قوانین بین‌الملل، کاهش اعتبار سازمان ملل و ایجاد الگویی که سایر کشورها را به نادیده گرفتن حقوق بین‌الملل ترغیب می‌کند. تنها اقدام مؤثر، تحقیقات مستقل، ارجاع پرونده‌ها به دادگاه بین‌المللی کیفری و اعمال فشار دیپلماتیک برای تضمین پاسخگویی است.

در نهایت، وضعیت غزه نشان می‌دهد که عدالت بین‌المللی همچنان معلق و شکننده است. اسناد و گزارش‌های معتبر نشان می‌دهد که سیاست‌های اسرائیل ویژگی‌های آپارتاید را دارند، اما منافع ژئوپلیتیک و سکوت جهانی، مانع تحقق عدالت شده است. آینده عدالت بین‌الملل و پاسخگویی به جرایم علیه بشریت در گرو تصمیمات امروز جامعه جهانی است.

منابع:

Amnesty International: Israel’s Apartheid Against Palestinians

Reuters: US intel found Israeli military lawyers warned about Gaza war crimes

Rome Statute, ICC