بزرگنمایی:

طبق روال مرسوم در این صفحه یک چهره تازه درگذشته را معرفی می‌کنیم. اما کار شگفت انگیز پروفسور پابو و خصوصاً مقاله درخشانشان در مورد بیماری کوید19، ما را بر آن داشت که بطور استثنایی در این شماره به معرفی ایشان بپردازیم.

جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی سال 2022 میلادی روز دوشنبه 11 مهر به سوانت پابو (Svante Pääbo)، یک متخصص 67 ساله پالئوژنومی (دیرینه‌شناسی ژنوم و تکامل انسان‌سانان) تعلق گرفت. این نشان معتبر علمی از سوی هیأت داوران بخش پزشکی جوایز نوبل به دلیل «توالی‌یابی ژنوم انسان نئاندرتال و پایه ریزی علم دیرینه‌شناسی» به محقق و دانشمند سوئدی اعطا شده است. در بیانیه هیأت داوران بخش پزشکی و فیزیولوژی جوایز نوبل آمده است: «یافته‌های او با آشکار و متمایز کردن کردن تفاوت‌های ژنتیکی میان انسان‌های زنده و انسان‌سان‌های منقرض شده، به مبنایی برای کشف راز آنچه ما انسان‌ها را چنین موجودات منحصربه‌فردی ساخته، تبدیل کرده است.»
وی 20 آوریل 1955 (30 فروردین 1334) در سوئد متولد شد. وی زیست‌شناس و متخصص ژنتیک تکاملی است. پدرش سونی برگستروم، به همراه دو نفر دیگر در سال 1982 برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی شد. مادر او، کارین پابو اهل استونی است. لیندا ویجیلنت همسر پابو نیز نخستی‌شناس و نسل‌شناس است و پابو بسیاری از مقالات خود را با همکاری او انجام داده است.
وی با تحقیقات پیشگامانه‌اش به اطلاعاتی دست یافت که در ظاهر ناممکن بود؛ توالی‌یابی ژنوم انسان نئاندرتال، یکی از خویشاوندان منقرض‌شده انسان‌های امروزی. او کشف هیجان‌انگیز دیگری نیز انجام داد؛ کشف یک انسان‌تبار به نام دنیسُوا (Denisova) که در گذشته ناشناخته بود. نکته مهم این است که پابو دریافت انتقال ژن از این انسان تبارهای منقرض‌شده به هومو ساپینس (انسان خردمند) در پی مهاجرت به خارج از آفریقا حدود 70 هزار سال پیش رخ داده است. این روند کهن ژن‌ها با انسان‌های امروزی ارتباط فیزیولوژیکی دارد؛ مثلاً بر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن ما به عفونت‌ها تأثیر می‌گذارد.
پابو به عنوان یکی از بنیان‌گذاران “پالئوژنتیک” شناخته می‌شود. پالئوژنتیک، رشته‌ای است که از روش‌های ژنتیک برای مطالعه در مورد انسان‌های اولیه و سایر جمعیت‌های باستانی استفاده می‌کند. 
وی در سال 1997 به عنوان مدیر بخش ژنتیک در “موسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک” در لایپزیگ، آلمان منصوب شد. 
پابو و همکارانش در سال 1997، توالی‌یابی موفقیت‌آمیز “DNA میتوکندریایی” نئاندرتال را گزارش کردند که از نمونه‌ای یافت‌شده در غار “کلاین فلدهوفر گروت” به دست آمده بود.
بخش تحت مدیریت پابو در اوت 2002، یافته‌هایی را درباره “ژن زبان” منتشر کرد که در برخی از افراد دارای ناتوانی زبانی وجود ندارد یا آسیب دیده است.
پابو در سال 2006، طرحی را برای بازسازی کل ژنوم نئاندرتال‌ها ارائه کرد و در سال 2007، او به عنوان یکی از 100 شخص تأثیرگذار سال مجله “تایم” انتخاب شد.
در فوریه 2009، در نشست سالانه “انجمن پیشبرد علوم آمریکا” در شیکاگو اعلام شد که موسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک، نخستین نسخه پیش‌نویس ژنوم نئاندرتال را تکمیل کرده است. بیش از سه میلیارد جفت پایه با همکاری یک شرکت آمریکایی توالی‌یابی شدند. این پروژه به سرپرستی پابو، تاریخ تکاملی اخیر انسان مدرن را روشن خواهد کرد.
پابو و همکارانش در مارس 2010، گزارشی درباره تجزیه و تحلیل DNA استخوان انگشتی که در غار دنیسووا در سیبری یافت شد، منتشر کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که استخوان متعلق به یکی از اعضای منقرض‌شده سرده‌ای از انسان‌سانان است که هنوز شناخته نشده بود. این نخستین بار بود که یک انسان‌تبار ناشناخته با استفاده از تجزیه و تحلیل DNA کشف شد.
پابو و همکارانش در مه 2010، پیش‌نویس توالی ژنوم نئاندرتال را در مجله “ساینس” منتشر کردند. همچنین، آنها به این نتیجه رسیدند که احتمالاً بین نئاندرتال‌ها و انسان‌های اوراسیا تلاقی وجود داشته است.
پابو در سال 2014، کتاب “انسان نئاندرتال: در جستجوی ژنوم‌های گمشده” را منتشر کرد که در آن به صورت ترکیبی از خاطرات و علم عامه، داستان تلاش‌های پژوهشی برای بررسی ژنوم نئاندرتال را همراه با افکار خود در مورد تکامل انسان بیان می‌کند.
در سال 2020، پابو مشخص کرد که تأثیرات شدیدتری بر قربانیان از جمله ضرورت بستری شدن در بیمارستان و آسیب‌پذیری در برابر بیماری کووید-19 از طریق تجزیه و تحلیل DNA وجود دارد که در گونه‌های ژنتیکی در ناحیه کروموزومی 3 بیان می‌شود. این ویژگی‌ها با میراث نئاندرتال اروپایی مرتبط هستند. این ساختار خطرات بیشتری را تحمیل می‌کند و نشان می‌دهد که افراد تحت تأثیر این ویژگی‌ها ممکن است به شکل شدیدتری از بیماری مبتلا شوند.

(مطالب گردآوری شده از اخبار خبرگذاری ایسنا است)