بزرگنمایی:

اراده ملت، فائزه صدر: ایران در آخرین دوره آزمون تیمز و پرلز در بین 58 کشور، رتبه 54 را به دست‌ آورد. آزمون تیمز روند آموزش ریاضیات و علوم، و آزمون پرلز پیشرفت سواد خواندن را می‌سنجند. انتشار نتایج این آزمون معتبر بین‌المللی، حقایق تلخی را از کیفیت نظام آموزشی کشور برای ایران و جهان برملا کرد. متاسفانه نهاد آموزش و پرورش کشور مجموعه دولتی بحران زده‌ای است که همواره مشکلات مدیریتی دارد. این وزارت اخیرا دو ماه از مهمترین روزهای سال تحصیلی را بدون وزیر و با سرپرست گذراند. رضا مراد صحرایی در حالی به عنوان وزیر آموزش و پرورش منصوب شده که تنها دو سال از عمر دولت سیزدهم باقی مانده است. متاسفانه در طول چهار دهه گذشته این رفت و آمدها، نظام تعلیم و تربیت را از تحول بازداشته است. اگر عدالت آموزشی، گمشده نظام تعلیم و تربیت کشور است، می‌توان انگشت اتهام را به سمت بی‌ثباتی مدیریتی در این مجموعه نشانه گرفت. عموما عمر حضور وزرا در نظام تعلیم و تربیت آن قدر کوتاه است که فرصتی پیدا نمی‌‌کنند تا به انبوه مشکلات این مجموعه سر و سامانی بدهند و این انگیزه را ندارند تا تغییراتی بلندمدت ایجاد کنند. اراده ملت در گفت و گو با رضا قمرزاده، مدیرکل پیشین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان تهران به بررسی مشکلات این مجموعه پرداخته که در ادامه می‌خوانید:

باتوجه به تجربه‌ای که در نظام تعلیم و تربیت کشور دارید، بزرگترین مشکل این مجموعه را در چه حوزه یا حوزه‌هایی می‌بینید؟
حقیر بیشتر عمر کاری‌اش را در آموزش و پرورش سپری کرده است از این رو به خود اجازه می‌دهم که بگویم در نظام آموزش و پرورش کشور دیوار برخی اولویت‌ها آنقدر بلند شده که اجازه نمی‌دهد از پشت این دژ بلند، اولویت‌های تعلیم و تربیت را ببینیم.
وقتی به سفر می‌رویم اولیت آن است که لاستیک‌های ماشین را چک کنیم و از پربودن باک بنزین اطمینان حاصل کنیم. اما گاهی آنقدر درگیر همین وسیله نقلیه می‌شویم که زمان را از دست می‌دهیم، دیر می‌شود و برنامه سفر کلا لغو خواهد شد.
در آموزش و پرورش ما هم اولیت‌ها لازم است و باید به آنها پرداخته شود ولی نه اینکه تمام کار آموزش و پرورش بشود پرداختن به آن اولیت‌ها. مثل تجهیز مدارس و نو کردن میز و نیمکت. این کارها ظاهر حقی دارد و لازم است من نمی‌گویم نباید به آن‌ها پرداخت ولی اولیت است، اولویت نیست.
این اولیت‌ها زودرس است و بهتر دیده می‌شود. در حقیقت برای مدیران ما طرح زودبازده هستند. با این اولیت ها بهتر می‌شود پز داد و با آنها آمار و گزارش ساخت.
متاسفانه رسانه، دستگاه نظارتی و ظرفیتی مثل نماینده مجلس هم این اولیت‌ها را مطالبه می‌کند. این مطالبات باعث شده امروز هدف نظام آموزش و پرورش کشور فراموش شود، عدالت آموزشی مورد بی‌توجهی قرار بگیرد و نوسازی و تجهیز مدارس به هدف تبدیل شود.

وقتی از عدالت آموزشی حرف زده می‌شود، منظور و مقصود چیست و با محقق‌کردن عدالت آموزشی باید به چه هدفی برسیم؟
روزی از یکی از مسئولین شورای عالی انقلاب فرهنگی پرسیدم که در سند تحول بنیادین از عدالت آموزشی صحبت شده است. آیا می‌توانید عدالت آموزشی را برای من توضیح بدهید؟ ایشان به من گفت که بچه‌ها باید به لحاظ کلاس، میز و صندلی، معلم و امکانات آموزشی در سطح کشور به هم نزدیک باشند!
برای ایشان تعریف کردم که ما مدارسی در روستا داریم که در دستشویی‌اش با بلوک جابجا می‌شود. ما هنوز هم کلاس‌هایی داریم که در چادر یا زیر درختان تشکیل می‌شوند ولی محصل‌های زیادی از همین فضاها بالا آمده‌اند و در دانشگاه‌ها جای بچه‌های شهری را گرفته‌اند.
عدالت آموزشی میز و نیمکت نیست. عدالت آموزشی یعنی معلم و مربی. عدالت آموزشی یعنی بچه‌های روستایی، از همان معلمینی بهره‌مند شوند که بچه‌های مناطق مرفه شهری توسط آنان آموزش می‌بینند. امروز این عدالت آموزشی حلقه مفقوده در نظام آموزش و پرورش ما است.
در مقطعی وقتی می خواستیم طرح 6 – 3 – 3 را برگزار کنیم، بدون مطالعه به یکباره طرح را شروع کردیم و بعد به دلیل کمبود معلم گفتیم هر کسی در آموزش و پرورش استخدام است با هر مدرکی جای معلم را در کلاس‌های ابتدایی بگیرد و به این ترتیب، مهمترین مقطع تحصیلی را به افرادی سپردیم که برای این مسئولیت سنگین و با اهمیت، تجربه و مهارت کافی نداشتند.
در مقطعی دیگر گفته شد 45 هزار معلم بگیریم و هیچ ضابطه ارزشمندی برای سازوکار جذب این همه معلم تدوین نکردیم. بیشتر شاخص‌هایی که این معلمین جدید بر اساس آنها انتخاب شدند، کمترین ارتباطی با کار تخصصی آن‌ها نداشت.

تقریبا هر کسی که در چهار دهه گذشته، حضور در مدارس را تجربه کرده و امروز هم با مدارس در ارتباط است متوجه فاصله فرهنگی عمیقی بین معلمین پیشین و مربیان امروز می‌شود. این فاصله از کجا ناشی شده است؟
وقتی از معلمین قدیمی می‌پرسید شیرین‌ترین خاطره شما از آن دوران چه بود؟ به شما نخواهند گفت که وقتی حکم کارگزینی‌ام را گرفتم! آنها نسلی بودند که به معلم‌شدن فکر کرده بودند. معلمی آرزوی آنها بود نه یک فرصت استخدامی!
آن نسل از نوجوانی صرفا برای معلم‌شدن، تدریس و تربیت دانش‌آموزان دوره می‌دیدند. آنها که امروز بازنشسته‌های آموزش و پرورش هستند به شاگردانشان که دکتر و مهندس شده‌اند، می‌بالند. اگر پای صحبت آن نسل بنشینید متوجه می‌شوید که بعد از آن همه سال، سرزدن یک دانش‌آموز قدیمی و رفتار محترمانه‌اش با خود را یک افتخار می‌دانند.
نظام آموزش و پرورش و کل دستگاه هایی که قرار است در این حوزه کمک کنند باید یک بار از نو اهداف و وظایف این نهاد را بازبینی کنند. تعارف که نداریم انگیزه‌های معلمین ما باید بازنگری شود.
من تا اینجا ندیده‌ام که شورای عالی آموزش و پرورش دغدغه‌ای را از نظام آموزش و پرورش ما حل کرده باشد. رییس فعلی پژوهشگاه تعلیم و تربیت آقای دکتر محبی، فردی است که برای من بسیار عزیز و محترم است و بارها مقام رهبری اشاره کرده‌اند که اینجا قلب آموزش و پرورش است و من از این مجموعه‌ها انتظار دارم تا به وظیفه ذاتی خود برگردند و حل مشکلات نظام تعلیم و تربیت کشور را از نقطه صحیح‌اش آغاز کنند.
معلمین ما به انگیزه نیاز دارند و برخلاف تصور، جنس این انگیزه مادی نیست. رتبه‌بندی ثابت کرد که آن پول‌های سنگین که برای مملکت هزینه‌بر بود، نتوانست رضایتی بوجود بیاورد. چه کسی که ده میلیون تومان‌اش شده بیست میلیون، چه کسی که سه چهار میلیون تومان افزایش داشته، امروز همه در حال غرزدن هستند. آیا با تزریق این پول‌ها توانستیم درد نظام تعلیم و تربیت را حل کنیم؟! 
متاسفانه با سیاست‌های غلط، معلمی را از عرش به فرش آورده‌ایم.
امروز حجم عظیمی از دستگاه‌های فرهنگی و نهادهای آموزشی، موازی با آموزش و پرورش و خارج از نقشه تعلیم و تربیت کار می‌کنند. کمبودها احساس شده و بعضا کارهای درستی انجام می‌شود ولی این انرژی‌ها این ظرفیت‌ها باید در کانال آموزش و پرورش جاری باشد.

بحث کیفیت آموزش در نظام آموزش و پرورش ما محل سوال است. با نگاهی آینده‌نگر، آیا وزیر جدید را در جدال با مشکلات این مجموعه، موفق پیش‌بینی می‌کنید؟
در آخرین دوره آزمون تیمز و پرلز در بین 58 کشور، رتبه 54 را به دست‌ آورده‌‌ایم. این آزمون در حوزه ادبیات و ریاضیات ابتدایی برگزار می‌شود. این یعنی شکست در ماموریت آموزش و پرورش. ما از آخر چهارم هستیم. این مهمترین مساله و مشکل معاون آموزش ابتدایی است ولی این وظیفه مهم توسط معاونت کنار گذاشته شده و ایشان کار تربیتی می‌کند.
من به ریاست سازمان پژوهش آقای لطیفی که فرد بسیار شایسته‌ای است با استناد به آیه قران گفته‌ام که «الَّذینَ إِن مَکَّنّاهُم فِی الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاهَ وَآتَوُا الزَّکاهَ وَأَمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَلِلَّهِ عاقِبَهُ الأُمورِ» یعنی وقتی به شما امکان ریاست داده می‌شود مکناهم باید چند کار را انجام بدهید. کارهای خوب را ترویج کنید و کار های بد را انجام ندهید.
این آیه را باید مکررا به مسئولین آموزش و پرورش یادآوری کرد. چیزی که از این مسئولین خواسته شده امر تعلیم و تربیت است کارهای دیگر را به اهل‌اش واگذار کنید. وظایفی در حیطه شهرداری تعریف شده است وظایفی در حوزه سازمان تبلیغات اسلامی تعریف شده است. آموزش و پرورش باید در قدم اول عدالت آموزشی را برقرار کند که آن هم نه در تجهیز و نوسازی مدارس بلکه در معلمین ما خلاصه می‌شود.
یکی از مهمترین مشکلات نظام آموزش و پرورش کشور دخالت در عزل و نصب‌هاست. رهبری چقدر از نمایندگان مجلس خواهش کرده است در عرصه پست و مقام و عزل و نصب دخالت نکنند؟!
روزی از یکی از مدیرکل‌های آموزش و پرورش پرسیدم چرا اصرار دارید فلانی معاون شود چون من در جلسه‌ی مصاحبه او بودم و متاسفانه ایشان بویی از تعلیم و تربیت نبرده است. ایشان به من گفت: محل خدمت آن معاون، طایفه‌ای است و باید هر معاون را از یک طایفه انتخاب کنیم. این خواسته نماینده مجلس استان است!
مدیران آموزش و پرورش ما و حتی با تاسف عرض می‌کنم وزیران آموزش و پرورش ما، نباید وامدار نمایندگان مجلس باشند.
وظیفه قانونی نماینده چیز دیگری است! چرا نماینده مجلس باید از قبل عزل و نصب‌ها کاسبی کند و رای بخرد؟! امروز دخالت بی‌جای برخی از نمایندگان مجلس به معضل آموزش و پرورش ضعیف ما تبدیل شده است.
یکی از خوشحالی‌های من انتخاب آقای صحرایی بود چون وقتی ایشان در دانشگاه فرهنگیان بود یکی از نمایندگان، بی‌محابا در را باز کرد و پیگیر پرونده احداث شعبه دانشگاه فرهنگیان در حوزه خود بود. آقای صحرایی گفتند آمار شما به نصف هم نمی‌رسد. نماینده گفت وزیر را به مجلس می‌کشانم و آقای صحرایی هم محترمانه در را باز کردند و نماینده را از دفتر خود بیرون کردند. من آنجا و در چند مورد دیگر این حریت را از ایشان دیده بودم.