گفت‌وگو با دکتر ناهید رشتچی
بحران آب در استان البرز و راهکارهای علمی برای حل آن
ویژه نامه‌ها
بزرگنمایی:
الهام اسکندری
لطفاً خودتان را معرفی کنید و از تحصیلات و سوابق خود بگویید.
من ناهید رشتچی، دارای دکترای مهندسی محیط زیست و بازنشسته وزارت نیرو هستم. در طول دوران کاری، مسئولیت‌های متعددی بر عهده داشته‌ام، ازجمله:
مدیریت فاضلاب استان البرز
مدیریت HSE آبفای استان.
سرپرستی مرکز 122 و تصفیه‌خانه آب
سرپرستی آزمایشگاه آبفای البرز
عضویت در کمیته ایمنی آب استان
رئیس کمیته استاندارد بازچرخانی آب TC273
تحقیقات شما در چه حوزه‌ای است؟
تحقیقات من در زمینه آب، فاضلاب و پسماند متمرکز است
از چه زمانی فعالیت در سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) را آغاز کردید؟
حدود 10 سال پیش فعالیت خود را در سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی آغاز کردم. در این مدت در کارگروه‌های ارزیابی محیط زیستی پروژه‌ها و تدوین برنامه توسعه ششم مشارکت داشتم. همچنین، با شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور در کارگروه آب و انرژی همکاری دارم. علاوه بر این، عضو انجمن دیپلماسی آب ایران و کانون حمایت از حقوق شهروندی استان البرز هستم.
وضعیت منابع آبی استان البرز چگونه است؟
وضعیت منابع آبی استان البرز بحرانی است. عوامل مختلفی در این بحران نقش دارند:
-منابع سطحی:
سد کرج: کاهش 20 درصدی بارش نسبت به سال گذشته و 50 درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت.
سد طالقان: تنها 51٪ ظرفیت آن پر است و پاسخگوی نیاز استان نیست.
-منابع زیرزمینی:
80٪ آب شرب استان از چاه‌ها تأمین می‌شود، اما برداشت سالانه 25 میلیون مترمکعب بیش از توان احیا، باعث کاهش سطح آب به 300 متر در برخی مناطق شده است.
وجود 11000 چاه غیرمجاز تعادل آبخوان‌ها را بر هم زده است.
-مصرف آب:
بخش کشاورزی با روش‌های سنتی و راندمان کمتر از 40 درصد.
افزایش مصرف آب شرب به دلیل رشد جمعیت و خشکسالی.
-راهکارهای کلیدی:
بازچرخانی آب در کشاورزی با آبیاری قطره‌ای و کشت گلخانه‌ای.
پایش هوشمند چاه‌ها و کاهش برداشت از منابع -زیرزمینی.
اصلاح الگوی مصرف در بخش شرب از طریق -آموزش عمومی.
مدیریت یکپارچه آب‌های سطحی و زیرزمینی.
از نحوه اجرای شبکه فاضلاب استان البرز رضایت دارید؟
شبکه فاضلاب استان نیازمند بازنگری در رویکردهای اجرایی است. پیشنهادات برای بهبود:
توسعه تصفیه‌خانه‌های محلی با فناوری‌های ساده و کم‌هزینه مانند سیستم‌های خاک‌آبخوان، به‌جای پروژه‌های بزرگ و پرهزینه.
استفاده از پساب تصفیه‌شده برای تغذیه آبخوان‌ها و جلوگیری از فرونشست زمین.
افزایش همکاری با بخش خصوصی و جوامع محلی برای اجرا و نگهداری پروژه‌ها.
افزایش پوشش شبکه فاضلاب در مناطق محروم و کاهش نشت فاضلاب به منابع زیرزمینی.
وضعیت تالاب صالحیه استان البرز چگونه است؟ آیا راهکاری علمی برای نجات آن وجود دارد؟تالاب صالحیه در معرض نابودی کامل است.
- علل خشکی آن شامل:
کاهش آب ورودی از رودخانه‌ها به دلیل سدسازی و انتقال آب به تهران.
برداشت بی‌رویه از چاه‌های اطراف تالاب.
تغییرات اقلیمی و تبخیر بالای آب.
-راهکارهای علمی:
تزریق آب‌های سطحی مازاد (مانند سیلاب‌ها) به تالاب.
احداث آبخوان‌داری مصنوعی برای تغذیه سفره‌های اطراف تالاب.
ممنوعیت حفر چاه‌های جدید در شعاع 20 کیلومتری تالاب.
همکاری با سازمان‌های بین‌المللی مانند UNDP برای احیای اکوسیستم.
آیا استان البرز در خطر سیل قرار دارد؟ آیا ساخت‌وساز غیرمجاز در مسیل‌ها وجود دارد؟
استان البرز به دلیل قرارگیری در دامنه‌های البرز و تغییرات اقلیمی، در معرض سیلاب‌های ناگهانی است. فرسایش خاک این خطر را افزایش می‌دهد. همچنین، ساخت‌وساز غیرمجاز در حریم مسیل‌ها، به‌ویژه در کرج و نظرآباد، به‌طور گسترده گزارش شده است. این مسئله علاوه بر تشدید خطر سیل، موجب تخریب اکوسیستم‌های آبی نیز می‌شود.
راهکارها:
تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز در مسیل‌ها و جریمه متخلفان.
اجرای پروژه‌های آبخیزداری برای کاهش رواناب.
آیا شرکت‌های استان البرز و اطراف می‌توانند مازاد آب تصفیه‌شده خود را به تالاب بفرستند؟ آیا این روش معقول است؟
در صورت استاندارد بودن کیفیت فاضلاب تصفیه‌شده، می‌توان آن را برای احیای تالاب استفاده کرد. در برخی کشورها، مانند اسپانیا، از آب‌های بازیافتی برای تغذیه تالاب‌ها استفاده می‌شود.
-چالش‌ها:
هزینه بالای انتقال آب از تصفیه‌خانه‌ها به تالاب.
نیاز به هماهنگی بین سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و شرکت‌های صنعتی.
-پیشنهاد:
الزام شرکت‌ها به اختصاص درصدی از آب تصفیه‌شده به تالاب‌ها با حمایت مالی دولت.
ایجاد خط لوله اختصاصی از تصفیه‌خانه‌های صنعتی به تالاب صالحیه.
حزب اراده ملت ایران , حاما , افشین فرهانچی , احمد حکیمی پور , سوسیال دموکراسی , اصلاحات , اصلاح طلب , حسین اکبری بیرق , رحیم حمزه , پیام فیض , مسعود خادمی , زهره رحیمی