بزرگنمایی:

زهرا زمانی 

شاخص‌های اقتصادی شهری به‌عنوان ابزاری کلیدی برای تحلیل و برنامه‌ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرها شناخته می‌شوند. این شاخص‌ها، به مسئولان و سیاست‌گذاران کمک می‌کنند تا روند رشد یا رکود اقتصادی یک شهر را شناسایی کرده و در جهت بهبود وضعیت اقتصادی شهروندان و مدیریت منابع مالی شهرداری گام بردارند. از جمله این شاخص‌ها می‌توان به میزان فعالیت عمومی، نرخ اشتغال و بیکاری اشاره کرد. جمعیت فعال یک شهر به افرادی اطلاق می‌شود که در سنین 15 تا 50 یا 55 سال قرار دارند و از آن‌ها به عنوان نیروی کار اصلی جامعه یاد می‌شود. نرخ اشتغال از بخش‌های کلیدی این شاخص‌ها است و شامل افراد دارای شغل در جمعیت فعال می‌شود. بر اساس تعاریف رایج در بسیاری از کشورها، فرد شاغل کسی است که حتی یک ساعت در هفته کار کرده باشد. این تعاریف و سنجش‌ها پایه‌ای برای برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی و اجتماعی هستند.

هزینه‌ها و درآمدهای شهرداری‌ها
هزینه‌ها و درآمدهای شهرداری‌ها به طور مستقیم بر کیفیت خدمات ارائه‌شده به شهروندان تاثیر می‌گذارد. هزینه‌های شهرداری‌ها به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هزینه‌های زیرساختی مانند تعمیر و نگهداری جاده‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل، جزو هزینه‌های ضروری برای حفظ کیفیت زیرساخت‌های شهری است. هزینه‌های خدمات عمومی شامل مدیریت پسماند و بهداشت محیطی نیز نقش اساسی در حفظ سلامت و بهداشت عمومی دارند. هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی به برنامه‌هایی اختصاص می‌یابد که هدف آن‌ها تقویت هویت و انسجام اجتماعی است. همچنین، هزینه‌های اداری و پرسنلی برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان شهرداری و هزینه‌های توسعه شهری، شامل پروژه‌های توسعه حمل‌ونقل عمومی و نوسازی زیرساخت‌ها، به منظور ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان در نظر گرفته می‌شوند. در نهایت، هزینه‌های محیط‌زیستی برای حفاظت از محیط شهری و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی اهمیت دارند.
در کنار این هزینه‌ها، درآمدهای شهرداری‌ها نیز متنوع است و شامل منابعی مانند عوارض و مالیات از املاک، نوسازی، پسماند و حمل‌ونقل است. درآمدهای حاصل از خدمات شهری همچون بلیط‌های حمل‌ونقل عمومی، درآمدهای ناشی از صدور مجوزها، مانند کسب‌وکار، پروانه ساخت و تبلیغات محیطی، و کمک‌های دولتی، شامل انتقال مالیات‌ها، نیز بخش مهمی از درآمد شهرداری را تشکیل می‌دهند. شهرداری‌ها همچنین از طریق سرمایه‌گذاری در سپرده‌ها یا مدیریت اموال عمومی مانند اجاره زمین‌ها، درآمدزایی می‌کنند. این درآمدها به شهرداری‌ها اجازه می‌دهند تا به طور مداوم در جهت ارتقاء کیفیت خدمات و زیرساخت‌های شهری فعالیت کنند.

بودجه شهری و اصول بودجه‌بندی
بودجه شهری، برنامه مالی سالانه شهرداری‌هاست که دخل‌وخرج و برنامه‌ریزی آن‌ها را به طور دقیق مشخص می‌کند. بودجه، سندی برای سازمان‌دهی و انجام فعالیت‌های مهم شهری به حساب می‌آید و به شهروندان و شوراهای شهری امکان مطالبه‌گری و ارزیابی عملکرد شهرداری را می‌دهد. اصول بودجه‌بندی به شفاف‌سازی منابع و تخصیص دقیق هزینه‌ها کمک می‌کند. در تدوین سند بودجه، باید به ردیف‌های مختلف بودجه پاسخ داده شود که شامل پاسخ به این پرسش‌هاست: چه کاری باید انجام شود، توسط چه کسانی و با چه هدفی، برای چه جامعه هدفی، با چه هزینه‌ای و در کدام مکان مشخص.

برای مثال، در ردیف بودجه شهرداری تهران، ممکن است به موضوعی چون «غنی‌سازی اوقات فراغت خانواده‌ها» اختصاص داده شود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ترویج تفریحات سالم است. بودجه‌بندی اصولی با تعیین دقیق این موارد، به شهرداری امکان می‌دهد تا نه تنها به نیازهای روزمره شهروندان پاسخ دهد، بلکه به بهبود برنامه‌ریزی استراتژیک و توسعه شهری نیز بپردازد.