اندیشه

تاریخ فلسفه را می‌توان بر اساس شیوه و روش تفکر فلسفی به دوران‌های مختلفی تقسیم کرد. پس از ظهور مسیحیت و گسترش اسلام در قرن ششم میلادی به مرور تفکر الهیاتی در حداقل نیمکره مغرب زمین یعنی خاورمیانه شمال آفریقا و اروپا حاکم گردید.

امروز می‌خواهم درباره یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در ساختار اجتماعی و سیاسی ایران تأثیرگذار است، صحبت کنم: چرا کار تیمی در ایران با مشکل روبروست و افراد برای منافع خود همدیگر را قربانی می‌کنند و به نتیجه خروجی کار تیمی نمی‌اندیشند؟

بحث از مفاهیم اخلاقی و کاربست آنها در دین، نسبت دین با اخلاق، و اینکه ارزشها و مفاهیم حاوی آن چه کاربرد و چه نسبتی با آموزه ها، گزاره ها و مدعیات دینها دارند، بحث رایج و پردامنه ای بوده و هست، گمان می رود که در آینده نیز باشد.

در این یادداشت به اختصار به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که چرا باید در تحلیل امور، مسایل محلی، استانی/ایالتی، ملی، منطقه‌ای/قاره‌ای، بین‌المللی/چندجانبه، و جهانی/فراگیر را از هم تفکیک کرد.

در قرون ۵و۶ قبل از میلاد مسیح، این تفکر که اصل و مبدا جهان چیست، نقطه‌ی آغاز فلسفه در یونان شد چراکه در این دوره، متفکرانی چون طالس،هراکلیتوس و فیثاغورس، با تفکر در عالم، به دنبال پاسخ به این سئوال بودند که جهان از چه ماده‌ی اولیه‌ای بوجود آمده.

جنگ، بخشی از تمدن انسان است و شاید گفته شود که عمده جهش های تمدنی انسان، محصول جنگ است. اعراب، هنگامی متوجه زندگی خوب شدند، که به ایران و روم حمله کردند. و به‌همین علت با استفاده از ایرانیان و با حکومت بر خود ایرانیان زندگی راحتی برای خود ایجاد کردند. از سوی دیگر جنگ ابزاری برای استرداد حق و به جای خود نشاندن ظالم است، که اگر صورت نگیرد منابع و فرصت های بسیاری نابود می‌شود.

ر کلونی زنبورها و در کندو، جایگاه تخم گذاری ملکه بزرگتر و تخم آن بزرگتر از تخم های زنبور کارگر است. و به طوری که جایگاه آن به طور شفاف دیده می شود، یعنی روی آن لایه شفافی است که تخم کارگر از ملکه تشخیص داده می شود.

عموم مردم گمان می کنند که نامگذاری روز معلم به مناسبت شهادت شهید مرتضی مطهری است در حالیکه روز گرامیداشت مقام معلم سابقه ای بیش از آن دارد و شهادت استاد مطهری در یازدهم اردیبهشت۱۳۵۸ باعث شد تا در تقویم نظام نوپای جمهوری اسلامی که آن زمان تنها چند ماهی از استقرارش نگذشته بود، تثبیت شود.

نظام آپارتاید آفریقای جنوبی نمونه شایان توجهی از رقابت اقتصادی گروه ‌های اجتماعی برای پیدا کردن دست بالا در نظام سیاسی است. بنیان ‌های اقتصادی این نظام کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

در زمان آلودگی هوا تعطیلی مدارس و اعلام کاهش رفت و آمد چیزی که اتفاق می افتد کاهش رفت و آمد مادران و معلمین زن و مرد و دانش آموزان مقاطع پایین تر می باشد، ولی بقیه مشاغل از جمله مغازه دار ها و رانندگان تاکسی و اتوبوس و کارگران صنعتی و کارگران راهداری و بقیه مشاغلی که بیشتر مردانه هستند به فعالیت خود ادامه می دهند. این یعنی مردها در خط مقدم آلودگی هوا قرار گرفته اند.

آنچه در دمکراسی مطلوب نظر احزاب می باشد حرکت در حلقه های اول و دوم است. به عبارتی ساز و کار به گونه ای تعریف شده که همیشه در ابتدای نیمه اول حلقه ثانی، امکان بازگشت به حلقه اول وجود داشته باشد.

در طول تاریخ بیشتر از آزادی‌ ملت‌ ها نوشته ‌اند و کمتر از چرایی وجود ظلم و ظالم نوشته شده است. بدون تردید تجربه سیاسی یک عصر هرگز همچون تجربه نسل دیگر نیست، نظریه پردازان فکر می‌ کنند که صرفا برای آینده می ‌نویسند، در حالی که بیش از هر چیزی تفکرشان بازتاب مسائل روز می ‌باشد. بر این اساس برای آینده‌ ای بهتر، از گذشته باید سخن گفت و سوال های در ذهن مانده گذشته را با شیوه ‌های نو پاسخ داد.

صرف وجود منابع طبیعی در یک کشور الزاما باعث توسعه آن جامعه و بهروزی مردمان آن کشور نمی شود، بلکه شیوه مدیریت این منابع است که تعیین می ‌کند آیا شهروندان آن جامعه می ‌توانند کشوری دموکراتیک و توسعه ‌یافته بسازند یا خیر؟!

ما توسعه پیدا نمی کنیم چون مدیران ما بی سوادند، باند بازند و دنبال منافع شخصی اند. مشکل اصلی مملکت سوء مدیریت است! این طور که نگاه می کنید، فرمول توسعه بسیار ساده است: مدیران را عوض کنید، همه چیز درست می شود!

در هفته جاری دو حکومت جمهوری اسلامی ایران و پاکستان با شلیک موشک به نقاطی از مناطق روستایی مرزی همدیگر باعث کشته شدن تعدادی از شهروندان خود شدند. هردو کشور ادعا کردند که این حمله با هدف انهدام پایگاه تروریست‌ های ساکن در کشور همسایه انجام گرفته است

در قسمت قبلی این نوشتار، به موضع وظیفه گرایان در باب “اخلاق حرفه ای” رسیدیم و از آن میان، با نگرش طبیعت گرایانِ وظیفه گرا آشنا شدیم. نگرش آنها را محک زدیم و سعی نمودیم به ذهن آوریم که چنین افرادی در هنگام مواجهه با تعارضات میان وظایف اخلاقی و وظایف حرفه ای چه تصمیمی می گیرند و به کدام سو تمایل می یابند.

آیا تا به حال در این نکته تامل داشته اید که در برخی از مجامع و نزد برخی از افراد، تا گفتگویی پیش می آید و در خصوص برخی موضوعات صحبت می شود، نوعی بی میلی برای مشارکت در گفت و گو و حتی تنفر از بحث جاری سراسر وجودتان را در بر می گیرد تا جایی که تحمل ماندن و گوش دادن هم در شما باقی نمی ماند.

در بحث از اخلاق، مفهوم “وظیفه”، مفهومی کلیدی است، حتّی اگر مانند نتیجه گرایان اخلاقی آنرا اساسی ندانیم و وظیفه را منوط و محوّل به نتیجه نمائیم. به هر حال، اخلاق بایسته ها و شایسته ها، بایدها و نبایدها و خیر اعمال را نمایان می کند، از این رو، وظیفه، تکلیف، فریضه یا هر واژه ای که نشانگر چنین مفهومی باشد، اساس و شاه کلید اخلاق خواهد بود.

در این یادداشت که براساس تحقیقات محققین چاپ شده C&NN) و در (www.childrenandnature.org مزیت های فضای سبز و استفاده کودکان از فضای باز و ارتباط اش با سلامتی آنها بیان می شود. این تحقیقات نشان می دهد که زمان صرف شده کودکان در خارج از منزل با افزایش فعالیت بدنی سالم وی مرتبط است.

محمد جواد ظریف وزیر پیشین امور خارجه و استاد حقوق و روابط بین الملل در نشست «مسأله فلسطین از دیدگاه حقوق بین الملل با تأکید بر تحولات اخیر» گفت: نمی‌توان شهرک ‌نشینانی را که کارشان کشتن فلسطینی‌ ها است و مسلح هستند، غیرنظامی دانست چون کد ندارند و لباس نظامی نمی‌ پوشند.

همانطور که قبلاً بیان شد، عاطفه‌گرایی(emotivism) با دو تلقی دیگر یعنی با طبیعت گرایی و با شهودگرایی حداقل یک تفاوت اساسی دارد. طبیعت گرایی و شهودگرایی گرایش‌های شناختی هستند یعنی بر این اساس استوارند که چیزی در جهان، چه احکام و مفاهیم اخلاقی و چه دیگر مفاهیم و پدیده‌ها

بدون تردید شرایط موجود در منطقه خاورمیانه (جنگ رو به گسترش فلسطین و اسراییل ) و به تبع آن وضعیت میهن عزیزمان ایران از منظر امنیتی - نظامی، مخاطره آمیز و شکننده است.

در باب شهودگرایی و تفصیل و تبیین آن، نیاز است که مقداری بیش از آنچه قبلاً بیان شد، شرح داده شود. شهود (intuition) که در مقابل اصالت تجربه و اصالت عقل قرار می‌گیرد، نوعی از منابع شناخت و راه دستیابی به معرفت است که به درون نگری و حالات درونی انسانی مبتنی است.

دانشگاه ها بویژه دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به کاهش تعداد دانشجویان مجبور به تجمیع واحدها و برچیده شدن بعضی واحدها خواهند بود این امر نباید باعث عامل مهاجرت کارکنان واساتید به واحدهای دانشگاهی بزرگ تر و شهرهای بزرگ گردد هر چند عوامل محیط زیستی و کمبود آب و آلودگی هوا و موارد دیگر باعث مهاجرت مردم بویژه دانشجویان آینده به شهرهای بزرگ، خود فاجعه آمیز شده با این حال دانشگاه ها مشکل کمبود تراکم دانشجویان شهرستان ها را با تجمیع و انتقال کارکنان و اساتید به شهرهای بزرگ به عنوان تنها راه حل انجام خواهند داد.

علاوه بر فایده گرایان، که قبلاً بدانها پرداختیم، می توان ایدآلیسم افلاطونی را نیز نتیجه گراییِ مبتنی بر طبیعت گراییِ اخلاقی دانست چون او نیز به وجود واقعیی “خیر”، “خیر اعلی” و به طور کلّی اخلاق در طبیعت، در قالب “مُثُل ها” معتقد است.

درچهار بخش پیشین بدانجا رسیدیم که با شش حالتِ ممکن در اخلاقگرایی روبروییم . از هر یک از این حالتهای ششگانه، پاسخهای متفاوتی در مواقع بروز تعارض میان وظایف اخلاقی با وظایف حرفه ای انتظار می رود. حال که بنا را بر اخلاقگرایی فلسفی گذاشته ایم و قصد داریم از تفکر فلسفی راهکار بطلبیم، می-باید یکی از این مواضع را اتّخاذ کنیم تا بر مبنای آن عمل کنیم.

در دنیایی که دسترسی به مطالعات و دانش برای اکثریت مردم ممکن شده است، میزان آگاهی از حقوق فردی و اجتماعی نیز بیشتر میشود و جوامع بیشتر به سوی دموکراسی و همسویی منافع دولتی و ملی پیش می روند. یکی از ارکان حیاتی در جوامع دموکراتیک حق رأی شهروندان است.

یوز ایرانی چند سالی است مورد توجه کارشناسان محیط‌زیست ایران قرار گرفته و برای حفاظت از او آموزش‌های لازم انجام‌شده است. تبلیغ‌هایی با لباس تیم ملی و یا اعلام روز مشخصی در تقویم ایران به یاد او و حفاظت آن طرح‌هایی از آموزش محیط‌زیست برای حفاظت این گربه سان در خطر انقراض می‌باشد.

اخلاق‌گرایانِ فلسفی و فیلسوفان اخلاق، یا وظیفه‌گرا (۱) هستند و یا نتیجه‌گرا (۲). وظیفه‌گرایان عمل به احکام اخلاقی را وظیفه‌ی ذاتی انسان می‌دانند، یعنی انسان باید مطابق احکام اخلاقی عمل کند بدون توجه و در نظر گرفتن نتیجه و پیامد آن. بر خلاف اینان، نتیجه‌گرایان به نتیجه و فایده‌ی عمل اخلاقی نیز التفات دارند و معتقدند هر عمل به صِرف حکمی اخلاقی بودن منجر به عمل اخلاقی نمی‌شود بلکه این نتیجه‌ی عمل است که اخلاقی بودن یا نبودن عمل را مشخص می‌کند.

باتوجه‌به آنچه در دو بخش گذشته (مندرج در شماره‌های ۶۵ و ۶۶ همین نشریه) بیان شد، شاید با خواندن این بخش، به این گمان بیفتید که از بحث اصلی و هدفی که ترسیم کرده‌بودیم، دور افتاده‌ایم و در حال دچار شدن به همان بلایی هستیم که فلسفه در روزگارانِ بسیار، بدان دچار شده و علاجی نیز نیافته، به این بلیه که در غوامض و پیچیدگی‌های انتزاعی درمانیم و از جهان عینی دور افتیم (۱).