بزرگنمایی:

مریم رازانی 

“ ادبیات جایی است که انسان ها در آن با هم رو در رو می شوند. پس در ادبیات می توانیم انسان و جهان را بفهمیم”
هانا آرنت
در سراسر گیتی، کودک با دو عامل شروع به شنیدن می کند. نخست لالایی و پس از آن قصه. هر دو برخاسته از فرهنگ هایی که هزاره ها را درنوردیده و سینه به سینه تا نخستین آموزه های کودک آمده اند و به دلیل همان پیشینگی هیچکس را توان برانداختن یا تهی ساختن آن از معنا نیست. قصه ها تنها متعلق به یک ملت نیستند. با پیدایش زبان آفریده شده، درتمدن بالیده اند، و با همان قدرت و قوتی ایستاده اند که پیدایش آتش و کشف فلز. نیز؛ درهمه ی دنیا مشترک. هریک به زبان خویش همان را می گویند که ما درپای گهواره و بسترکوچک فرزندمان، یا وسیع تر از آن، دردورهمی های شب های بلند زمستان، یا مناسبت های فرهنگی مانند شب یلدا و ده ها جشن کوچک و بزرگ بویژه در روستاها، گوش جان را به آن می سپاریم.
 نکته ی تازه ای که دکتر مریم اسمعلی پور در این کتاب ارزنده برآن افزوده و کمترکسی تا کنون به آن پرداخته، یافتن نقش “زن” درشکل گیری صدها افسانه ی مشترک دربین ملت ها برپایه ی “خود انگیختگی”، “قانون شکنی”، “زخم خوردگی”، “گروه مداری”، “ماجراجویی”، “ تک روی”، “عملگرایی” و “تأثیربردیگران” است. زنی که از آغاز دوران “مرد سالاری” وجود و توانایی اش انکار شد، تحت سلطه گرفتندش و زان پس، برای رهایی و اثبات وجود مقتدرو مولدش به صورت کهن الگو درآمد و درآئینه ی افسانه نقش بست. چنانکه “یونگ” و بسیاری از”پسا یونگ”یی ها و “اسطوره شناسان”، سفر زن قهرمان را که با “شهود” آغار می شود، سرمنشاء آفرینش هنری و پس از “جدایی از مادر”، سرآغاز “ جدی ترین و و مهمترین سفر قهرمانی می نامند.
 در روانشناسی سفر؛ سایه ها به صورت تجربیات زیست نکرده ی سرکوب شده خود را نشان می دهند، صحرا، کوه، بیابان، و جنگل و آب از تاریکی و ابهام به در می آیند، جفت جویی آرمان یی مقدس وتضمین کننده ی بقا است، اشیاء، جسم، و حتی پوست هریک به نوبه ی خود شاخه ای از قدرت، شادی و عشق را دردنیای قصه ها نمایندگی کرده و حلقه ی بین عرفان و کنش جمعی را آشکارمی کنند. جهان زیرین به گونه ی دیگری تعریف می شود. کار زنان و رشتن های هنرمندانه شان دوران “مادرسالاری” را بازتاب می دهد. آنیما “نماد مردانگی” و آنیموس” نماد زنانگی” جای خود را در قصه های کهن تعریف می کنند. 
چرایی اعداد قدسی شده و تکرار شونده در میان روابط عمیق مبنی بر حقیقت و کفایت ، و از لابلای علوم، نجوم، آئین ها وخوان های هفتگانه آشکار می شود. در این تحقیق که براساس داستان های کهن و اساطیری ایران و جهان و با استفاده از پژوهش های روانشناسانه و جامعه شناسانه ی غرب – به طور عمده با بهره برداری از نظریات استس i و یونگ ii - صورت گرفته، به عناوینی مانند “زن دوزیست”، “زن وحشی”، “زن نااهل”، برمی خوریم که جنبه های متفاوت شخصیتی زنانی را که در جوامع بسته و بویژه جوامع درونگرا مانند ایران جرأت یا قدرت ظهور  ندارند، به رشته ی تحریر در آورده است. عشق در کهن الگو تبدیل به احساس (که این زمان زبان خود را گم کرده است)، می شود، اشک معرف احساس، بَل دریچه ی ای برای دست یافتن به بینش و بصیرت دیگری، نقص جسمی نشانه ی رشد ناقص روان شناختی و تبعید نشانه ی تبدیل تعبیرمی گردد. 
تمام این ها زمانی خواننده را به باور می رساند که فرهنگ عامه را که ازکودکی با آن سرو کارداشته، این بار به منظور دریافتن چیستی شکل گیری قصه ها و افسانه ها و ضرب المثل ها سرفصل مطالعات خود قرار دهد. گاهی شناخت  زن فقط یک “درخت” از زاویه ی اسطوره گی کل آسمان و زمین و آب و وحدت و کثرت را در قالب فقط یکی از مظاهرهستی معنی می کند. کتاب “جلوه های کهن الگوی...” آمده است تا سرنخ این جستار ویژه و کم کارشده را به دست بدهد. تنها نقدی که می توان برآن وارد کرد، گنجاندن حجمی چنین وسیع دریک کتاب است که گاهی شتابزده گی(بویژه درمعرفی منابع مشابه) را موجب گردیده. و اینهم با توجه به وضعیت چاپ و نشرو اقبال اندک مردم -عمدتا” به دلایل اقتصادی -ناگزیر مینماید.